Nederlands schrijver (Dordrecht 17 Apr. 1666 - ’s-Gravenhage 6 Aug. 1727), vertrok in 1685 als predikant naar Indië en werd in 1686 te Amboina geplaatst, keerde in 1695 naar Nederland terug, werd in 1705 veldprediker in Oost-Java en vertoefde daarna van 1707-1712 weder op Amboina. Zijn hoofdwerk Oud en Nieuw Oost-Indiën vervattende een nauukeurige en uitvoerige Verhandelinge van Nederlands Mogentheyd in die gewesten (5 dln in 8 bdn, Dordrecht en Amsterdam, 1724-1726, verkorte herdr. d.
S. Keyzer in 3 dln, ’s-Gravenhage I856-’58, 2de dr. 1862), is de eerste encyclopaedie van Nederlands Oost-Indië.Bij de samenstelling van dit, overigens onschatbaar, werk heeft Valentijn zich niet ontzien het meest ergerlijke plagiaat te plegen, door belangrijke delen van zijn tekst van anderen, o.a. Rumphius, over te nemen zonder bronvermelding. Ook de op zijn naam staande vertaling van de bijbel in het Maleis is grotendeels van de hand van ds De Larges. Valentijn heeft zich die toegeëigend uit de boedel van ds Du Bois, die in zijn huis is overleden en wiens executeur hij was. Bovendien was Valentijn een lastig man, die het met verschillenden zijner collega’s en met de Bataviase Kerkenraad aan de stok kreeg. Hij werd zelfs ontslagen, maar door de G.-G. Van Riebeeck hersteld, terwijl hem tevens werd toegestaan te repatriëren.
DR F. W. STAPEL
Lit.: C. Busken Huet, Litt. fantasieën en kritieken, XI (1882) ; S. Kalff, Karakters in de pruikentijd (Rotterdam 1902).
