afdeling van de residentie der Molukken, in het O. deel van de O. I.
Archipel, bestaat uit een groot aantal eilanden in en om de Banda-Zee. Administratief was deze afdeling (1940) in 7 onderafdelingen verdeeld, nl.:1. Amboina (d.i. het eiland Amboina met de Lucipara en de Schildpadeilanden),
2. Boeroe e.a.,
3. Saparoea e.a.,
4. Banda,
5. West-Ceram,
6. Wahai (Midden-Ceram),
7. Oost-Ceram, Ceram Laoet en Goram.
Op grond van een bestuursontwerp voor de Molukken, in 1946 gereedgekomen, zullen deze eilanden in twee hoofdgroepen verdeeld worden: de Zuidelijke en de Noordelijke Molukken. Tot de Zuidelijke Molukken zullen o.a. behoren de eilanden Ambon, Ceram en Boeroe, het eiland Amboina en de stad Amboina (z Ambon).
Geschiedenis.
Reeds vóór de komst der eerste Europeanen in de Indische Archipel droeg de bevolking der eilanden van de Ambon-groep een gemengd karakter door haar nauwe aanrakingen met Ternatanen, Tidorezen, Alfoeren en zelfs Papoea’s. Een en ander was een gevolg van het intensieve handelsverkeer in specerijen. In 1512 verschenen de eerste Portugezen, onder A. d’Abreu; zij vestigden er een versterking, kochten de specerijen op en trachtten de bevolking te winnen voor het Rooms-Katholicisme, wat hun voor een belangrijk deel gelukte. De eerste Nederlander, die er verscheen, was Wybrant van Warwijck (1599); sedert kwamen er geregeld Nederlandse schepen. Op dringend verzoek van de bevolking, die door de Portugezen zwaar werd onderdrukt wegens haar vriendschappelijke verhouding tot de Hollanders, maakte de admiraal Steven van der Hagen zich in 1605 van het Portugese kasteel meester, dat nu, onder de naam Victoria, een Nederlandse bezetting kreeg. Van der Hagen sloot overeenkomsten met de voornaamste Ambonse hoofden, waarbij dezen de Staten-Generaal en prins Maurits als hun heren en souvereinen erkenden. Al spoedig verkreeg nu de Compagnie de alleenhandel in specerijen (voornamelijk kruidnagelen); om concurrentie tegen te gaan, liet zij alle bomen, die niet onder haar geregelde controle stonden, uitroeien, wat geschiedde op de jaarlijkse hongitochten. Doordat de bevolking maar een sobere betaling voor haar producten kreeg en bovendien veel tijd beschikbaar moest stellen voor de dati of hofdienst, braken er meermalen opstanden uit, die alle konden worden onderdrukt.
Van 1796-1802 en van 1810-1817 hielden de Engelsen de Ambonse eilanden bezet; in laatstgenoemd jaar kreeg Nederland ze terug. Doordat velen met de terugkeer der Nederlanders ook de wederinvoering van de gehate Compagniespraktijken vreesden, brak er weer een opstand uit onder zekeren Matulesia. Een expeditie onder den schout-bij-nacht A. A. Buyskes was nodig om de rust te herstellen. Bij de zgn. Molukken-publicatie van 1824 schafte gouverneur-generaal Van der Capellen de hongitochten alsmede diensten en leverantiën zonder betaling af. Ten slotte werd in 1863 het specerij en-monopolie geheel opgeheven.
Nog onder het Compagniesbewind is de door de Portugezen gechristianiseerde bevolking tot het Protestantisme overgegaan; zij heeft zich sindsdien steeds zeer loyaal gedragen ten opzichte van het Nederlandse bewind. In de jaren van de Japanse bezetting en wat daarop volgde is- dat nog weer eens duidelijk aan de dag gekomen.
DR F. W.STAPEL.
