Spaans paedagoog (Ronda, prov. Malaga, 10 Oct. 1839 Madrid 17 Febr. 1915), studeerde rechten te Barcelona en Granada, en vestigde zich te Madrid, waar hij reeds op 27-jarige leeftijd tot hoogleraar werd benoemd (1866).
Tot tweemaal toe in een gewetensconflict gebracht door het optreden van de Regering, zag hij zich uit zijn ambt ontzet en zelfs in de gevangenis geworpen. Als leerling van Sanz del Rio, zette hij de arbeid van zijn leermeester voort en op zijn beurt verbreidde hij in Spanje het zgn. „krausismo”, het wijsgerig systeem van de Duitse filosoof G. Chr. F.
Krause (1781-1832), dat in Spanje een bijzondere betekenis kreeg: in de practijk kwam het neer op een levenshouding, gekenmerkt door liefde en eerbied voor het leven.In 1876 richtte Giner met enige medewerkers te Madrid de „Institución libre de Ensenanza” op, een onderwijsinstelling die, vrij van elke inmenging van de Kerk of de Staat, spoedig een modelschool werd. Het is in dit milieu dat „Don Francisco” zijn voor zijn tijd en vooral voor Spanje gloednieuwe ideeën verwerkelijkt kon zien: het wekken van belangstelling voor de natuur, het beoefenen van verschillende takken van sport e.d. Giner’s betekenis ligt echter speciaal in zijn persoonlijk optreden, in zijn nauw contact met zijn vele leerlingen, die hem bijna als een heilige vereerden.
Hoe fel het „krausismo” ook van R.K. zijde is bestreden, de vaak zegenrijke invloed van Giner en de zijnen op het gebied van schilderkunst, literatuur, onderwijs en sport (tot in kleding en zindelijkheid toe) is onmiskenbaar. De geest van de „Institución libre” heeft niets meer of minder dan de richting van de auteursgeneratie van 1898 bepaald. Tot in de eerste decennia van de 20ste eeuw toe is er geen Spaans intellectueel, die niet direct of indirect de invloed van de „Institución libre” heeft ondergaan. Van zijn leerlingen dient vooral vermeld te worden de kunsthistoricus D.
Manuel Bartolomé Cossio (1858-1935), die vooral bekendheid verwierf door een zeer belangrijke studie over El Greco (Madrid 1909).
PROF. DR C. F. A.
VAN DAM
Bibl.: Lecciones Sumarias de psicologia (1871); (met A. Calderón) Resumen de filosofia del derecho (1898); La universidad española (Madrid 1916); Obras completas (19 dln, Madrid 1926 e.v.).
Lit.: Altamira, G. educador (Valencia 1915); Boletin de la Inst. libre de enseñanza (1915); Rios Urruti y GarciaMorinte, Don F. G. su vida y su obra (Madrid 1918); G. de Madariaga, The genius of Spain (1923); J. B. Trend, Don Francisco and the Free School, in: A picture of modem Spain Men Music (London 1921), blz. 17 et seq.; S. de Madariaga, Note on Don F.
G., in: The Genius of Spain and other essays on Spanish contemp. lit. (Oxford 1923); Idem, School, in: Spain (London 1930), blz. 110 et seq.
