(militair recht) moet in bepaalde gevallen door een hoge militaire autoriteit worden verleend alvorens een door een krijgsraad gewezen vonnis kan worden (uitgesproken en) ten uitvoer gelegd. De term is verbasterd Latijn (fiat executio = de executie geschiede) en betekent goedkeuring.
Van oudsher hebben de hoge militaire bevelhebbers het recht van goedkeuring van de door een krijgsraad gewezen vonnissen bezeten (approbatie), welk recht voortspruit uit hun verantwoordelijkheid voor de tucht bij de onder hun bevel staande krijgsmacht. Geleidelijk heeft echter het hoger beroep ook bij de militaire rechtspraak zijn intrede gedaan en daarmede is de oorspronkelijk in handen van de bevelhebber berustende contrôle op de vonnissen van de krijgsraden vervangen door de behandeling in appèl door het Hoog* Militair Gerechtshof.Het hoger beroep is echter niet onder alle omstandigheden mogelijk en men kan nu in het algemeen zeggen, dat, indien in zaken géén hoger beroep mogelijk is, het „fiat executie” daarvoor in de plaats komt. Bij de Koninklijke Landmacht waren tot voor kort niet voor hoger beroep vatbaar de vonnissen, gewezen door krijgsraden te velde terzake van in tijd van oorlog begane strafbare feiten. Alvorens zodanige vonnissen konden worden uitgesproken en ten uitvoer gelegd moest daarop het „fiat executie” worden verkregen. Bij de wet van 3 Juli 1947 (Stbl. no H 221) is echter een andere regeling ingevoerd, krachtens welke het hierboven vermelde nog slechts geldt ten aanzien van die krijgsraden, voor welke de Kroon het hoger beroep uitsluit of beperkt. Deze uitsluiting of beperking door de Kroon is alleen mogelijk voor krijgsraden, optredende onder feitelijke oorlogsomstandigheden of buiten het Rijk in Europa. De hoge militaire autoriteit, bevoegd tot het verlenen van het „fiat executie”, is de Commanderende Generaal die de krijgsraad heeft benoemd. Ook de vonnissen, door een temporaire krijgsraad gewezen in een dadelijk belegerde of berènde (d.i. aangevallen) stad of plaats, zijn onderworpen aan het „fiat executie” van de Commanderende Generaal of Officier.
Indien de hoge militaire autoriteit het „fiat executie” niet verleent, mag hij de executie op eigen verantwoordelijkheid schorsen en moet hij de zaak ter nadere beslissing ten spoedigste ter kennis brengen van de Koning. Deze is geheel vrij. Hij kan opdracht geven, het „fiat executie” alsnog te verlenen. Hij kan dezelfde krijgsraad, of ook een andere, opdragen de zaak nog eens te overwegen, doch hij kan óók (en dit is in de jaren na de bevrijding vaak geschied) opdracht geven aan het Hoog Militair Gerechtshof om over de zaak te beslissen. Weigering om het „fiat executie” te verlenen betekent een vertraging van de executie onder omstandigheden welke over het algemeen juist een snelle executie wenselijk doen zijn. De hoge militaire autoriteit zal dus slechts wegens klemmende redenen, ontleend aan het belang van de militaire rechtsorde, tot weigering mogen overgaan.
Vonnissen, gewezen door zeekrijgsraden binnen het Rijk in Europa of in Indonesië, zijn vatbaar voor hoger beroep en dus niet onderworpen aan het „fiat executie” van enige militaire autoriteit. Daarentegen zijn de vonnissen, gewezen buiten het Rijk in Europa of buiten Indonesië, en strekkende tot oplegging van straf, onderworpen aan het „fiat executie” van de Commanderende Officier van de vloot, het eskader, minder smaldeel of schip alléén, die de krijgsraad heeft benoemd. Strekt het vonnis tot oplegging van de doodstraf, dan is nog een speciaal onderzoek voorgeschreven, alvorens over de executie kan worden beslist; het resultaat kan zijn, dat de veroordeelde bij komende gelegenheid wordt opgezonden naar het vaderland en dat zijn zaak ter berechting aan het Hoog Militair Gerechtshof wordt overgedragen, z krijgsraad en militaire rechtspleging.
LT. KOL. MR H. H. A. DE GRAAFF
