(1) een met vruchtbaar löss bedekt dallandschap van de boven-Syr Darja in de Russische Sovjetrepubliek Oesbekistan in Centraal Azië, tussen de Ferganabergketen in het N. en het Alaïgebergte in het Z. De temperatuur, met een gemiddelde van 16,5 gr.
C. schommelt tussen 35 gr. en —20 gr. C. Regen valt er in de zomer niet. De oppervlakte van dit slechts naar het Z.W. open liggende en tegen koude winden door hoge bergketenen beschutte dal bedraagt ca 143 000 km2. Het grootste deel bestaat uit kaal bergland of steppe. De lössbodem is door kunstmatige bevloeiing zeer vruchtbaar. Fergana dankt zijn faam van een der natuurlijke tuinen van de wereld te zijn aan de irrigatie door de rivieren Naryn en Kara Darja, uit welker samenvloeiing de Syr Darja ontstaat. Een bedreiging vormen de onder de invloed van de Z.W. wind staande stuivende rivierzanden. Klimaat en bodem te zamen scheppen zulke gunstige voorwaarden dat tweemaal per jaar geoogst kan worden. De voornaamste producten zijn: katoen, suikerbieten, tarwe, millet (pluimgierst), maïs en rijst. Vruchten, vooral abrikozen, worden er zeer veel geteeld en er zijn vele wijngaarden. De oppervlakte bezaaid met alfalfa neemt nog steeds toe, terwijl de zijdewormcultuur voortdurend in betekenis achteruitgaat, waarschijnlijk ten gevolge van de grote vlucht van de katoen. N. Fergana levert een rubberproducerende euphorbia benevens geneeskrachtige en aromatische kruiden. Het dal wordt door een dicht net van bevloeiingskanalen, omzoomd door wilgen en populieren, doorsneden. Als belangrijkste kanalen zijn te noemen het Mikoya-N.Ferganakanaal ter lengte van 165 km en het Andreev-Z.Ferganakanaal ter lengte van 108 km. Het nieuwe Ferganakanaal (275 km) levert water voor de verbouw van graan, aardappelen, komkommers en tomaten in de republieken Oesbekistan, Tadzjikistan en de Kirgiezenrepubliek. De bodem bevat o.a. aardolie.Door Fergana loopt een van de karavaanwegen die Siberië met China verbinden. De doortrekking van de Trans-Kaspische spoorweg tot Fergana (1899) en de voltooiing van de Orenburg-Tasjkent lijn in 1906 gaf een grote impuls aan de handel en stimuleerde de katoenteelt in dit gebied. Vanuit dit gebied worden thans ruwe katoen, katoenen goederen en fruit naar het Europese deel van de U.S.S.R. vervoerd.
De Fergana vallei heeft een bewogen historie achter de rug, het gebied oefende door de aanzienlijke vruchtbaarheid een grote aantrekkingskracht uit op de omringende volken. Ca 710 door de Arabieren veroverd, maakte het later o.a. deel uit van Chiwa en Boechara en vormde ca 1700-1876 onder de naam Khokand een onafhankelijk chanaat. In 1876 geraakte het in Russisch bezit; de provincie Fergana werd geschapen als onderdeel van Russisch Turkestan. Een nieuw gebouwde stad, Nieuw Margelan (thans als stad Fergana geheten) werd de zetel van het bestuur. Sinds de Revolutie maakt dit gebied deel uit van de republiek Oesbekistan, al was het voor een korte spanne tijds een autonome provincie van de Sovjet-Unie. Ernstig heeft Fergana te lijden gehad van de gevolgen van de burgeroorlog, daar de irrigatiewerken verwaarloosd of vernield werden.
Oesbeken vormen de meerderheid van de meer dan 2 millioen tellende bevolking, die verder samengesteld is uit Tadsjiks, Kazakirgiezen en Russen.
(2), hoofdstad van een arrondissement van het landschap (district) Fergana op 40° 32' N.Br. en 71° 48' O.L.v.Gr. in het Z.O. deel van het gelijknamige dal gelegen. Deze door de Russen na de verovering van het chanaat van Khokand op 16 km ten Z.O. van de oude hoofdstad Margelan (of Margilan) gestichte stad, werd in den beginne Nieuw-Margelan geheten. Van 1902-1922 heette zij Skobelev, nadien Fergana. De meer dan 12 000 inw. tellende stad heeft als voornaamste industrie verwerking van katoen en leder.
H. A. BOMER
