noemt men bij de artillerie de afwijking naar rechts van het projectiel verschoten uit het rechts getrokken geschut, als gevolg van de om de lengteas draaiende beweging en mede als gevolg van de praecessie-beweging of ook wel genoemd het conisch slingeren van de draaiingsas. Het woord derivatie wordt niet alleen gebruikt om het verschijnsel aan te duiden, maar betekent ook de afstand van enig punt van de kogelbaan tot het schootsvlak; de kogelbaan is dan ook een lijn van dubbele kromming en de horizontale projectie levert ons de grootte van de derivatie.
Bij benadering is die grootte evenredig met het vierkant van de vluchttijd d = at2, waarin d de derivatie in meters voorstelt, t de totale vluchttijd en a een coëfficiënt, die uit proeven bepaald moet worden. Practisch zou men op allerlei bezwaren stuiten, indien men bij het richten telkens de vuurmond het vereiste aantal meters links van det gewenste trefpunt moet plaatsen. Daarvoor heeft men aan de richtmiddelenvan het geschut een automatische inrichting gegeven. Het bedrag, om deze derivatie te neutraliseren, heet de correctie voor derivatie (cd) en wordt met behulp van empirische formules berekend; men vindt die bedragen in de schootstafels vermeld naast elke afstand en voor de verschillende ladingen en projectielsoorten.
