(z Iers-Gaelische taal en letterkunde), aanvankelijk Sétanta genaamd, hoofdfiguur in de heldensagen van de Ulstercyclus en beroemdste van de heldenschaar van de „Rode Tak” aan het hof van zijn oom, koning Conchobar, te Emain Macha. Hij is geboren uit Conchobar’s zuster Deichtine (Deichtire) en de god Lug; als zijn sterfelijke vader geldt Sualdaim.
Cúchulainn behoort uitsluitend tot de Ulstercyclus en treedt nooit op in de jongere Finnsagen. MacPherson maakte dus een ernstige inbreuk op de epische traditie, toen hij hem invoerde in zijn zgn. „zangen van Ossian”. Aan de Schotse mystificator dankt Bilderdijk zijn bekendheid met „Kuthullijn”.
De kern van de Cúchulainn-sage kan historisch zijn; zij moet dan teruggaan op gebeurtenissen vóór de 4de eeuw n. Chr., toen Ulster de hegemonie in Ierland verloor. De Ierse chronologie stelt haar (te vroeg) kort voor het begin van onze jaartelling. De mythische elementen zijn dikwijls zeer overdreven voorgesteld: Cúchulainn is zeker géén oorspronkelijke zonnegod.
Lit.: H. d’Arbois de Jubainville c.a., L’épopée celtique en Irlande (Paris 1892); E. Huil, The Guchullin Saga in Irish literature (London 1898); A. G. van Hamel, Inl. tot de Keltische taal- en letterkunde (Groningen-’s-Gravenhage 1917) hfdst. III; R.
Thurneysen, Die irische Helden- und Königsage, I—II (Halle 1921); G. Dottin, L’épopée irlandaise (Paris 1926); A. G. van Hamel, De Tuin der Goden I, pp. 336-350 (Utrecht 1940).
