is een ethnologische term, waarmede bepaalde gedragingen worden aangeduid van de man tijdens de zwangerschap van zijn vrouw, bij de partus of kort na de geboorte van het kind. De term is van Franse origine en duidde daar speciaal de laatste vorm aan.
De man gaat na de bevalling te bed en gedraagt zich alsof hij het kind ter wereld bracht. Vandaar de vertaling „mannenkraambed”. Nemen we het in ruime zin, dan is er aanleiding om te onderscheiden in praenatale en postnatale couvade.Berichten omtrent couvade vinden wij reeds in de oude geschriften over het Middellandse-Zeegebied (Strabo over de Iberiërs, en Diodorus Siculus over Corsica). Zeer verbreid is het verschijnsel in de Antillen en Zuid-Amerika (speciaal postnatale couvade), terwijl het ook in Zuid- en Oost-Azië en Indonesië (speciaal praenatale couvade) werd aangetroffen. Allerlei soort verklaringen zijn voor het gebruik gegeven. Bekend is dat de evolutionistische volkenkunde in de couvade een gebruik zag dat de overgang tussen een oorspronkelijk algemeen moederrechtelijke verwantenorganisatie naar een vaderrechtelijke markeerde.
De vader zou door dit gebruik willen aantonen dat ook hij en vooral hij met het kind te maken heeft. Aangezien de prioriteit van het moederrecht thans wordt ontkend, heeft deze verklaring alle zin verloren. Het beste verklaren wij de couvade waarschijnlijk wanneer wij het verschijnsel zien in het licht der zwangerschapstaboe’s. Dit geldt zeker voor de praenatale couvade.
De moeder is tijdens de zwangerschap aan allerlei taboe’s onderworpen en aangezien er ook tussen de man en het embryo relatie wordt verondersteld, niet enkel van causale maar evenzeer van mystieke aard, meent men dat ook hij zich daaraan heeft te houden. De taboe’s, waaraan de man aldus is onderworpen, hebben de bedoeling de gezondheid van het te verwachten kind te bevorderen en de bevalling goed te doen verlopen. De postnatale couvade, het mannenkraambed dus, heeft waarschijnlijk meer de bedoeling de vrouw te beschermen. De man wendt door zijn gedraging de aandacht van de boze machten van zijn vrouw af en richt ze op zichzelf.
De couvade is daar een typische crisis-rite, welke de bedoeling heeft de vrouw door de voor haar zo moeilijke en critische periode heen te helpen.
PROF. DR H. TH. FISCHER
Lit.: J. P. B. de Josselin de Jong, De Couvade (Meded. k. Ak. v.
Wetensch., Afd. Letterk., Amsterdam 1922, 54, B. 4); M. J. Bouwman, La Couvade (Revue anthrop. 35 (1925), blz. 48-70); W.
R. Dawson, The custom of couvade (Publ. of the Univ. of Manchester CXCIV. Ethnological series IV, 1929); B. Götz, Die Couvade (Zeitschr. f.
Sexualwiss. 16 (1930), Hft 7); R. Karsten, The couvade or male child-bed among the SouthAmer. Indians (1915); H. Kunike, Die Couvade oder das sogen.
Männerkindbett. 1912, Inaug.-Diss., Leipzig (1912); ook: Archiv, f. Menschenk. 1 (1926), blz. 424-432; H. Ling Roth, On the signification of couvade, in Joum. anthr. Inst. of Gr.
Britain a. Ireland 22 (1893), blz. 204-242; G. A. Wilken, De couvade bij de volken v. d.
Ind. Arch., in Bijdr. T. L.
V. 4 (1889) , 12.250-265.
