paus van 251-252, onder wie Novatianus een schisma veroorzaakte, als verzet tegen de minder strenge maatregelen, die Cornelius nam tegen de afvalligen tijdens de vervolging. Hij schreef 7 brieven aan Cyprianus, bisschop van Carthago, en drie aan Fabius, bisschop van Antiochië over het schisma van Novatianus.
Na twee jaar onverpoosd strijden werd hij door Gallus naar Civita Vecchia verbannen, waar hij spoedig overleed (255). Sint Cornelius wordt in Vlaanderen op meer dan honderd plaatsen vereerd tegen allerhande ziekten van mens en dier, o.a. als bijzonder patroon tegen vallende ziekte, jicht, kinkhoest en stuipen; de laatste worden ook St Cornelisziekte genoemd; vnl. aangeroepen als beschermer van het hoornvee (Franse volksetymologie: corne = hoorn). Bijzondere bedevaartplaatsen: Beerse (Antw.), Bekkerzeel (Brab.) en Diegem (Brab.), Bokhoven (Noordbr.), Leur (Noordbr.), Cornelimünster bij Aken. In het bisdom Keulen werd Cornelius in de middeleeuwen vereerd als een der vier maarschalken.
Zijn feest viert men op 16 Sept. samen met dat van de H. Cyprianus.Bibl.: Coustant, Epistolae Romanorum Pontificum, t. I (Paris 1721).
Lit.: E. Caspar, Gesch. des Papsttums, t. I (Tübingen 1930); A. d’Alès, Novatien. Etude sur la théologie romaine au milieu du 3me siècle (Paris 1925).
