eigenlijk Niels Olsen Creutz, Nederlands zeeman van Noorse afkomst (Stavanger 14 Juni 1657 - St Petersburg 14 Juni 1727), vormde zich, na geruime tijd ter koopvaardij te hebben gevaren, in dienst van de Nederlandse Republiek tot een bekwaam zeeman, scheepsbouwer en cartograaf en werd in 1697 buitengewoon of derde onderequipagemeester bij de Admiraliteit van Amsterdam. In 1698 vertrok hij op verzoek van Peter de Grote naar Rusland en legde daar, tot vice-admiraal benoemd, zowel in de Zwarte- als in de Oostzee de grondslag voor de Russische marine, waarvoor hij niet alleen de
schepen bouwde, doch ook de bemanning uit velerlei nationaliteiten samenstelde. Zo wierf hij talrijke Nederlandse officieren en Franse chirurgijns. Hij nam met succes deel aan de strijd ter zee tegen de Zweden, o.a. bij de inneming van Wiborg, het „stootkussen” voor het nieuw gestichte St Petersburg (1710), en werd in 1721, na wegens het stranden van een paar schepen een tijdlang verbannen te zijn geweest, benoemd tot admiraal en vce-president van het volgens zijn plan opgerichte Admiraliteitscollege. Hij was ook werkzaam op cartografisch en waterstaatkundig gebied, richtte de haven van Kronstadt in en leidde verschillende industriële ondernemingen.
Bij de tsaar stond hij in hoog aanzien en hij gold algemeen als een kundig, betrouwbaar vakman en een edelmoedig grand seigneur. Hij was als het ware het hoofd van de Protestantse vreemdelingen in Rusland en schonk, hoewel zelf Gereformeerd, in 1710 de in zijn tuin gebouwde kerk aan de Lutherse gemeente van St Petersburg. Hij overleed kort nadat hij was gepensionneerd en werd in de Oude Kerk te Amsterdam begraven.
DR J. K. OUDENDIJK
Lit.: N. Ned. Biogr. Wb., dl IV (Leiden 1918).
