(geschiedenis) is het oudste van de bekende ontploffende stoffen. Men laat het vroegste gebruik er van teruggaan tot de Chinezen en Achter-Indiërs, maar het is waarschijnlijk dat de eerste mengsels van houtskool, salpeter en zwavel alleen voor vuurwerk gebruikt werden.
Het eerste gebruik er van in Europa valt nog vóór het jaar 1000. Het zgn. Griekse vuur, waarvan in de strijd om Byzantium in de 7de eeuw gewaagd wordt, was wel brand- en rookverwekkend, doch zijn ballistische waarde schijnt gering te zijn geweest. Als voortdrijvend middel voor brandraketten daarentegen werd buskruit vrij algemeen in de 13de eeuw gebezigd.
Pas in de 14de eeuw vatte het denkbeeld post, buskruit als middel voor het uitstoten van projectielen te gebruiken en daartoe geschikte vuurwapenen te maken. Zo verbreidt zich na 1300 in Europa, in verscheiden landen ongeveer tegelijk, het gebruik van het zwarte buskruit als explosief. Als „ontdekkers” er van zijn lange tijd de Duitse monnik Berthold Schwarz uit Freiberg, de Engelsman Roger Bacon en ook wel Albertus Magnus van Keulen aangeduid. Schwarz was daarbij „favoriet”, zelfs bij sommige Engelse onderzoekers.
Thans is deze kwestie der prioriteit als zinledig opgegeven.Inderdaad is het naar alle schijn volkomen onjuist te spreken van een „uitvinding” van het buskruit. Op grond van modem onderzoek is het beter en juister, ook het buskruit te beschouwen als iets dat zich door vele stadia heen heeft ontwikkeld, waarvan velen het product verbeterden, enkelen het weer slechter maakten. In ieder geval ontbreekt deugdelijk bewijs dat het toeschrijven der uitvinding aan één persoon kan wettigen. De Engelse overste Hime (Gunpowder and Ammunition, 1904) wijst er op, dat het uitvinden van buskruit onmogelijk was, aleer de eigenschappen van vrijwel zuivere salpeter bekend waren.
Dit gold voor Bacon, die zeker vroeger dan Schwarz leefde. Daarentegen zijn de meeste schrijvers het er over eens, dat Schwarz de eerste vuurwapenen bedacht, en daar er niets bekend was over een uitvinder van het buskruit, schreef men gemakshalve ook dit op Schwarz’ naam.
Bovendien is er onzekerheid, wanneer Schwarz eigenlijk leefde; het jaar 1354 is soms als dat van zijn „uitvinding” genoemd, en staat ook vermeld op zijn monument te Freiberg. Maar aangezien men zeker weet dat in Engeland buskruit en kanonnen werden gemaakt in 1344, authentieke acten gewag maken van kanonnen in Frankrijk in 1338 en te Florence in 1326, terwijl een Oxfords manuscript uit 1325 een afbeelding van een kanon bevat, moet Schwarz wel zeer lang vóór 1354 geleefd hebben om de uitvinder van het buskruit of van het kanon geweest te zijn. In Duitsland waren er kruitfabrieken te Augsburg in 1340, te Spandau in 1344 en te Liegnitz in 1348. Een Engels document uit 1338 spreekt van de aanwezigheid in de Londense Tower van een kanon en „een klein vat buskruit”.
Koning Edward III gelastte in 1346 al de voorradige zwavel en salpeter op te kopen en zijn leger gebruikte buskruit in de slag bij Crécy in hetzelfde jaar. Het eerste recept voor buskruit is van Bacon (41,2 pct salpeter, 29,4 pct houtskool, 29,4 pct zwavel), pas ca 1350 echter vindt men (van dr John Arderne uit Newark) een ingrediëring die de meer moderne benadert, nl. 66,6 pct salpeter, 22,2 pct houtskool, 11,1 pct zwavel. De eerste literaire vermelding van het buskruit vindt men in Petrarca’s geschrift De remediis utriusque fortunae (voltooid 1366). Het korrelige zwarte buskruit hield in vele varianten stand tot voorbij het midden der 19de eeuw.
Zeer weinig stoffen hebben groter invloed op de beschaving gehad dan het buskruit. Flet gebruik er van bracht een volslagen ommekeer in de gehele krijgskunde en zijn invloed doordrong en beroerde allengs, indirect, het ganse complex der samenleving. Zijn directe uitwerking op de werken des vredes was slechts gering en van uiterst beperkte strekking, niet te vergelijken met het moderne uitgebreide gebruik van sterk explosieve stoffen in de mijnbouw en bij ingenieurswerken. De eerste toepassing er van in de mijnbouw wordt in 1627 vermeld.
Voor de techniek i.z. buskruit z explosiefstoffen.
