Winkler Prins Encyclopedie

E. de Bruyne, G.B.J. Hiltermann en H.R. Hoetink (1947)

Gepubliceerd op 05-01-2022

Balkon

betekenis & definitie

(van Ital. balcone, naar het Perzische balkana) is een, niet-gelijkvloers, voor een muur aangebracht uitstekend platform, dat van de ruimte achter deze muur uit toegankelijk is en door een borstwering wordt afgesloten. Het balkon kan open of gesloten zijn.

Het onderscheidt zich van de erker, doordat het geen integrerend deel uitmaakt van de ruimte, waarvóór het is aangebouwd; van de loggia, doordat het niet (geheel of gedeeltelijk) in het hoofdbouwwerk is ingevoegd, van de galerij, doordat het niet van de grond af gesteund wordt. Onze taal is in het gebruik van „balkon” even onnauwkeurig als de Italiaanse: men gebruikt al te veel „galerij” en „balkon” door elkaar.Het balkon als boven omschreven ontmoet men reeds in Pompeji (iste eeuw n. Chr.). Het komt in de middeleeuwse vestingbouw, vnl. aan torens, voor en is dan gewoonlijk van hout en rust op in muurgaten ingeschoven draagbalken of op ingemetselde buiten het muurlichaam uitstekende stenen. Wanneer het versterkte slot in lustkasteel of paleis overgaat, wordt het balkon overgenomen en komt vandaar in de woningbouw terecht. Waarschijnlijk heeft daarbij het uit Indië door de Arabische bouwmeesters overgenomen en via de kruisvaarders in West-Europa bekend geworden uitgebouwde tralievenster enige invloed op vorm en verbreiding gehad. In de 13de en 14de eeuw worden balkons in Italië vrij veelvuldig vóór huisgevels geconstrueerd, vooral in het Z. en in Toscane.

Van het eind der 14de eeuw af komen ze in N.W.-Europa ook meer in zwang. Fraaie gekapte of gesneden consoles dienen vaak tot steun. Zijn bloeiperiode beleefde het balkon in de I7ie-i8de eeuw; in de periode van het strenge neoklassicisme was er voor balkonbouw weinig gelegenheid, doch in de tweede helft der 19de eeuw en vooral in de zgn. „Jugendstil” herleeft deze. De moderne betonbouw heeft ver-uitstekende en het gehele bouwlichaam omringende balkons mogelijk gemaakt. Deze bezitten gewoonlijk een gesloten borstwering, in tegenstelling tot de vroegere, die uit hout, balksteen, natuursteen of ijzer waren samengesteld, waarbij de opengewerkte balusterborstwering overheerste.

In algemene zin is een balkon ieder door een borstwering afgesloten niet-gelijkvloers platform; zo spreekt men van trein- en tramwagenbalkons, van theater- en concertgebouwbalkons.