naam van koningen van Polen.
Augustus I
of Sigismund II Augustus (Krakau 1 Aug. 1520 - Knyszyn bij Bialystok 7 Juni 1572), zoon van koning Sigismund I van Bona Sforza, regeerde van 1548-1572 als laatste vorst uit de dynastie der Jagellonen (1386-1572). Onder hem bereikte Polen zijn grootste uitgestrektheid. In 1561 verkreeg Augustus bijna geheel Lijfland en de leenhoogheid over Koerland. Bij de Unie van Lublin (1569) kwam de volledige vereniging tussen Polen en Litauen tot stand. Nu strekte het rijk zich van de Oostzee tot de Zwarte Zee uit, daar ook de Kozakken van de Dnjepr de suzereiniteit van Polen erkenden. Binnenslands gelukte het Augustus echter niet, paal en perk te stellen aan de noodlottige ontwikkeling, waardoor de adel steeds machtiger werd.
Onder zijn regering drong de Hervorming in Polen door, behalve het Lutheranisme in de Duitse steden nu ook het Calvinisme onder de Szlachta (adel).
Vele Boheemse Broeders vonden bovendien in Polen een wijkplaats. De verdeeldheid der Protestanten droeg echter bij tot de versterking der R.K. Contra-Reformatie.
Lit.: Zivier, Neuere Geschichte Polens, I (Gotha 1915).
Augustus II,
de Sterke (Dresden 12 Mei 1670 - Warschau 1 Febr. 1733), die als keurvorst van Saksen Frederik Augustus I heette, volgde in 1694 zijn broer Johan George IV als keurvorst op. Hij werd 15 Sept. 1697, dank zij Oostenrijkse en Russische invloed, tot koning van Polen gekozen (regeerde tot 1733). Zijn door Frankrijk gesteunde tegencandidaat was de prins van Conti. Om zijn verkiezingskansen te bevorderen, was Augustus I Juni 1697 tot het R.K. geloof overgegaan. Augustus, die om zijn physieke kracht de Sterke wordt genoemd, trachtte tevergeefs tegenover de Poolse adel zijn despotische neigingen door te zetten. Tegen de zin van vele Polen verbond hij zich in 1699 met Peter den Grote tegen Karel XII van Zweden, maar in de Noordse oorlog (1700-1721) versloeg deze Augustus in Juli 1702 bij Klissow en veroverde weldra Polen; hij liet daar in 1704 een nieuwen koning, Stanislaus Leszczynski, kiezen.
Daarna drong het Zweedse leger Saksen binnen en dwong Augustus bij de vrede van Altranstädt (24 Sept. 1706) van de Poolse troon af te zien. Deze diende daarop enige jaren onder Eugenius van Savoye in de Spaanse Successie-oorlog tegen Lodewijk XIV, maar toen het Zweedse leger door Peter den Grote bij Poltawa (1709) vernietigd was, werd Augustus met Russische hulp op de Poolse troon hersteld. Zijn pogingen om de koningsmacht met hulp van zijn Saksische troepen en zijn Russischen bondgenoot te versterken stuitten echter af op verzet van de Poolse adel. Augustus kon ook niet verhinderen, dat door toedoen van de Jezuïeten de geloofsvrijheid en de rechten der Dissidenten in Polen werden aangetast. Augustus’ weelderige levenswijze vond onder de Poolse adel navolging. Van zijn maitressen, die schatten verslonden, is vooral bekend geworden Aurora von Königsmarck, moeder van Maurits van Saksen, later veldmaarschalk onder Lodewijk XV van Frankrijk.
Te Dresden zijn ten tijde van Augustus II prachtige bouwwerken in barokstijl verrezen, o.a. de Zwinger en de Frauenkirche. Ook ontstond de Saksische porseleinindustrie.
Lit.: Gurlitt, A. der Starke, ein Fürstenleben aus der Zeit des deutschen Barock (2de dr., 2 dln, 1924); P. Haake, König August der Starke (Berlin-Leipzig 1927); Idem, A. der Starke im Urteil seiner Zeit und der Nachwelt (Dresden 1921).
Augustus III,
als keurvorst van Saksen Frederik Augustus II (Dresden 17 Oct. 1696 - 5 Oct.1763), was de oudste zoon van Augustus II, van wien hij de zin voor schoonheid had geërfd. De regering in Saksen liet hij sedert 1738 geheel over aan zijn gunsteling den graaf von Brühl; in Polen was de adel machtig. Hier was na de dood van Augustus II onder Franse invloed Stanislaus Leszczynski weer tot koning gekozen, maar een Russisch leger verdreef dezen (Poolse Successieoorlog 1733-1735) en Augustus III werd in Juni 1736 in Polen erkend, tegen belofte geen vreemde, dus ook geen Saksische, troepen in Polen te gebruiken. De Russische invloed was niettemin in Polen sterk. Aan de Oostenrijkse Successie-oorlog nam Augustus aanvankelijk als vijand van Maria Theresia deel. Zijn troepen, met die van Beieren verenigd, veroverden Praag.
Toen echter bij de vrede van Breslau (1742) Frederik II van Pruisen Silezië verkreeg, werd voortaan de buitenlandse politiek van Saksen beheerst door de vrees voor de opkomende macht van Pruisen. Augustus sloot zich dus bij Oostenrijk aan hetgeen tot gevolg had dat zijn land in de Tweede Silezische Oorlog (1743-1745) en in de Zevenjarige Oorlog (1756-1763) krijgstoneel werd en veel te lijden had. Als keurvorst werd hij opgevolgd door zijn zoon Frederik Christiaan, en als koning van Polen door den Russischen candidaat Stanislaus Poniatowski.
