(= op zetmeel gelijkend) is de misleidende naam van een eiwitachtige stof die zich, voornamelijk onder invloed van chronische etteringsprocessen van tuberculeuze of andere aard, afzet in het bindweefsel van de wand der arteriolae (kleine slagadertjes) en tussen de endotheel- en parenchymcellen van verschillende organen, vooral lever, milt, nieren en darm: amyloiede ontaarding of amyloidose. Men herkent deze stof, die een verbinding van albumine met chondroitine-zwavelzuur schijnt te zijn, aan enige kleurreacties.
Met methylviolet kleurt zij zich roze-rood in tegenstelling tot het omringende weefsel, dat blauwpaars wordt. Met jodium geeft zij een mahoniebruine kleur, terwijl het weefsel geel wordt; voegt men hierna verdund zwavelzuur toe, dan verandert het bruin in blauw, zij het niet regelmatig, en het was deze blauwe kleur, die Virchow een verwantschap met zetmeel deed vermoeden en aanleiding gaf tot de naam amyloied.Lever en milt worden door de amyloiedafzetting sterk vergroot, hoewel de orgaancellen, door de druk van het amyloied en door de vernauwing der arteriolae, atrophiëren. De lever kan er uitzien alsof alle weefselspleten waren opgespoten met gesmolten was, die daarna gestold is. In de nieren overweegt de schrompeling dikwijls dermate, dat zij kleiner worden. Amyloied van de nieren kan albuminurie, oedemen, stikstofretentie en — betrekkelijk zelden — bloeddrukverhoging veroorzaken. Amyloied van de darm is de oorzaak van waterige diarrhee.
De afzettingen van amyloied kunnen verdwijnen, indien het gelukt de oorzaak weg te nemen. Proefondervindelijk kan men bij dieren op verschillende wijzen amyloidose teweegbrengen, o.a. door inspuiting van bacterietoxines en door voedering van muizen met caseïne; hierbij is het merkwaardige feit gebleken, dat cholesterine de amyloiede ontaarding tegenwerkt. Bij paarden, die met diphtherietoxine worden ingespoten voor de bereiding van antiserum, ontstaat dikwijls amyloied. Bij den mens is uitgebreide amyloidose zeldzamer dan vroeger, dank zij de betere behandeling van chronische etteringen.
DR H.J. VIERSMA.
