Winkler Prins Encyclopedie

E. de Bruyne, G.B.J. Hiltermann en H.R. Hoetink (1947)

Gepubliceerd op 17-06-2022

Ahmed iii

betekenis & definitie

23ste sultan van Turkije (1673-1736), regeerde van 1703-1730 als opvolger van zijn broer Mustapha II. Met zijn regering begint voor het Osmaanse rijk een periode van tijdelijk herstel, na het verlies van Hongarije; het voornaamste kenmerk is het plaats maken van het militarisme in de regering voor een beginnende bureaucratie.

Toen Karel XII van Zweden gedurende zijn oorlog tegen Rusland met het overschot van zijn bij Poltawa vernietigd leger op Turks grondgebied de wijk nam en hier gastvrij ontvangen werd (1709), was Ahmed genoodzaakt tegen Rusland te strijden. Op 20 Nov. 1710 werd tot de oorlog besloten. In den beginne ging het de Turken naar wens. Bij de Proeth werd een belangrijke overwinning op Peter den Grote behaald (1711). Deze werd met zijn gehele leger ingesloten en moest toestemmen tot het verdrag van Falkoem aan de Proeth (22 Juli 1711), waarbij hij o.a. het in 1696 veroverde Azow weer aan de Turken moest teruggeven. Op 24 Juni 1713 werd te Adrianopel de definitieve vrede gesloten. Daarna volgde een oorlog tegen Venetië in Morea, dat in 1715 geheel veroverd werd. Oostenrijk, verplicht om de vrede van Karlowitz (1699) te handhaven, greep nu ten gunste van Venetië naar de wapens. Bij Peterwardein (1716) verloor Ahmeds opperbevelhebber Damad Ali Pasja tegen prins Eugenius het leven en den slag. Temesvar en het Banaat werden nu door Oostenrijk veroverd, een verlies, dat door een overwinning op de Venetiaanse vloot niet werd vergoed. Belgrado ging verloren aan de Oostenrijkers in 1717. Deze oorlog eindigde met de vrede van Passarowitz (21 Juli 1718). Oostenrijk verkreeg het Banaat met Temesvar, een gedeelte van Servië en Walachije tot aan de Aloeta, maar Turkije behield Morea. In 1724 wist Ahmed III van Perzië de landschappen Erivan en Tiflis te verkrijgen. Hierover ontstond echter een strijd met Aschraf, een Afghaan, die zich van de troon van Perzië had meester gemaakt; de Turken werden bij Hamadan (1726) geslagen.Onder dezen sultan werd de eerste Turkse drukkerij opgericht. Zijn regering is voorts bekend door een buitengewoon weelderig leven der hogere standen, dat zich om het hof concentreerde en ook in de Turkse letterkunde van die tijd weerspiegeld wordt; deze periode is bekend als de Tulpentijd. Middelpunt van dit leven en tevens leider der staatszaken was de bekwame grootvizier Damad Ibrahim Pasja (1718-1730), die bij Ahmed’s afzetting werd vermoord. Deze afzetting was het gevolg van een Janitsarenopstand, welke uitbrak toen de opnieuw tegen Perzië begonnen oorlog, waar nu Nadir Sjah regeerde, de Turken zware slagen toebracht. Ontevredenheid met het frivole régime was hierbij mede van invloed. De 30ste Sept. 1730 zag Ahmed III zich genoodzaakt, afstand te doen van de troon. Hij stierf in gevangenschap in 1736.

Lit.: L. v. Ranke, Die Venezianer in Morea (Werke Bd. 42); J. v. Hammer, Gesch. des osman. Reiches, 2. Aufl. (Pest 18341836), pp. 76-311; N. Jorga, Gesch. des osman. Reiches (Gotha 1911), IV, pp. 289-411.

< >