Het ligt voor de hand aan te nemen, dat een chemische reactie tussen twee moleculen pas tot stand kan komen wanneer deze met elkaar botsen. De werkingssfeer, waarbinnen de moleculaire krachten zich doen gevoelen, is immers van de grootte-orde van de straal van de deeltjes.
Nu leert de kinetische gastheorie het aantal botsingen te berekenen. Zou omgekeerd iedere botsing tot reactie leiden, dan zouden de chemische reacties vele duizenden malen sneller verlopen dan wij waarnemen. Ter verklaring van dit verschil heeft Arrhenius nu aangenomen, dat niet alle moleculen in het reactie-mengsel gelijktijdig in eenzelfde toestand verkeren en dat alleen die moleculen zouden reageren bij botsing, die in een bijzondere, geactiveerde, toestand verkeren. Deze zeldzame geactiveerde moleculen worden ondersteld een energie-inhoud te bezitten, die die van het gemiddelde molecule met een zeker bedrag, de activeringsenergie, te boven gaat.Volgens de verdelingswet van Boltzmann wordt de fractie dezer geactiveerde moleculen gegeven door e_A/kT wanneer A de activeringsenergie voorstelt en k de constante van Boltzmann is (k = R/N). De reactiesnelheid is aldus enerzijds evenredig met het botsingsgetal, dat weinig met de temperatuur varieert, en anderzijds met een factor e-A/kT. Aldus kon door deze onderstelling ener activering tevens een verklaring worden gegeven van de zo sterke invloed van de temperatuur op de reactiesnelheid. De activeringsenergie A, afgeleid uit deze temperatuurafhankelijkheid (z reactiesnelheid), blijkt meestentijds 20 000 tot 50 000 cal/g molecule te bedragen.
De activering van een molecule kan op tal van wijzen geschieden, o.a. door botsing, waarbij een deel van de kinetische energie der botsende deeltjes bijv. in trillingsenergie wordt omgezet, ofwel waarbij één van de partners een zodanige kinetische energie verkrijgt, dat het als zodanig tot reactie in staat is en dus geactiveerd moet heten. Ook heeft bestraling met licht, waarbij een quantum van zodanige golflengte (meestal blauw of ultraviolet licht) wordt opgenomen, tot gevolg dat activering plaats vindt (z fotochemie).
Door botsing met andere moleculen, ook van gassen die niet aan de reactie deelnemen, door botsing met de wand en ook door uitstraling wederom van een lichtquantum kan een geactiveerd molecule gedesactiveerd worden voordat het tot reactie is kunnen komen (z reactiesnelheid).
Voor het begrip activering in andere betekenissen zie men adsorptie en katalyse.
PROF. DR J. A. A. KETELAAR
