Winkler Prins Encyclopedie

E. de Bruyne, G.B.J. Hiltermann en H.R. Hoetink (1947)

Gepubliceerd op 17-06-2022

Aardnoten

betekenis & definitie

ook wel grondnoten, apennoten, pinda’s of sousjes genoemd, zijn de vruchten van een tot de familie der Papilionaceeën (Vlinderbloemigen) behorende plant Arachis hypogaea L., die vermoedelijk in Z.-Amerika (Brazilië) thuishoort, maar thans in alle tropische landen en in vele subtropische streken, zelfs in Canada gekweekt wordt. Vermoedelijk is de plant reeds in de 16de eeuw uit Z.-Amerika in Afrika ingevoerd en later ook naar Oost- en Zuid-oost Azië; ook in Zuid-Europa kunnen bepaalde rassen gekweekt worden.

Het is een kruid met een enkele rechtopstaande stengel, die vrijwel geen bloem draagt, maar waaraan zich aan de basis talrijke, aan de voet neerliggende, en daar wortelende, zijstengels ontwikkelen, waarvan de bebladerde toppen opstijgen, terwijl de bloemen zich aan het basale deel ontwikkelen. De bladeren zijn even gevind en tweejukkig. De bloemen zijn klein en staan schijnbaar gesteeld, voorzien van drie schutblaadjes in de oksel der bladeren. Het is ogenschijnlijk een normaal type vlinderbloem, maar de bloem onderscheidt zich door een ongeveer twee cm lange bloembodembuis, die aan de bloem het aanschijn geeft gesteeld te zijn. Boven op die buis staan de kelk, die tweelippig is, de kroon en de meeldraadbuis, die uit tien vergroeide meeldraden bestaat, waarvan er vier lange helmknoppen en vier kleine dragen, terwijl twee geen helmknoppen hebben. Onder in de buis zit het vruchtbeginsel, dat vaak twee, soms drie of meer zaadknoppen heeft en een iets terzijde ingeplante, lange draadvormige stijl draagt, waarvan het stempeltje tussen de helmknoppen ligt. Het bloempje valt zeer spoedig af, zodat het enigszins de indruk wekt of hier zelfbestuiving plaats vindt. Zo gauw de bevruchting van de zaadknoppen heeft plaats gevonden, gaat de bloemas onder het vruchtbeginsel zich sterk verlengen en heft het vruchtbeginsel, dat zelf voorlopig niet groeit, op een steel (de zgn. gynophoor) omhoog. De gynophoor buigt zich al spoedig naar de aarde toe en dringt het vruchtbeginseltje, waarvan de top zich verhard heeft, diep, wel enige centimeters ver, in de grond. De gynophoor heeft aan zijn oppervlakte haartjes ontwikkeld, die misschien zelfs in staat zijn water en voedingsstoffen uit de bodem op te nemen. Nu pas begint de verdere ontwikkeling van het vruchtbeginsel. Men noemt dit verschijnsel geocarpie.Uit het vruchtbeginsel ontwikkelt zich nu de typische, op een, twee of meer plaatsen ingesnoerde apennoot met zijn broze, bleek-gele wand en de twee, drie of meer van een bruinvliezige zaadhuid voorziene zaden, die wel 43-51 pct olie bevatten.

De plant stelt geen hoge eisen aan het klimaat, doch de bodem moet los zijn, en de watervoorziening, behalve in de tijd van de eigenlijke vruchtrijping, zeer behoorlijk. In totaal zijn slechts drie à vier maanden nodig voor de gehele ontwikkeling van de plant. Vandaar, dat de cultuur zich uitstekend leent als tweede gewas op sawahs, die een prachtig doorlatende bodem bezitten. De plant onttrekt veel voedingszouten aan de bodem. Is de bodem erg gesloten, dan blijft de vruchtontwikkeling bijna geheel uit en ontwikkelt het stengelgedeelte zich zeer weelderig; dit wordt dan als uitstekend veevoeder gebruikt, daar het rijk is aan eiwit en kalk. De grote eiwitrijkheid hangt samen met het voorkomen van bacterieknolletjes aan het wortelstelsel. In dit geval oogst men de planten zo gauw als de vruchten rijp zijn, doch het kruid nog niet verdord is. Voor het oogsten van de vruchten trekt men de planten uit de grond en graaft uit, wat er mogelijk aan vruchten in de grond is achtergebleven. Men droogt de vruchten op het veld, zeeft ze daarna in manden, om de aanhangende aarde te verwijderen.

Op Java en Bali is een vrij belangrijke cultuur; gedeeltelijk worden de zaden daar ook uitgeperst. Het grootste deel der in Europa verwerkte zaden komt echter uit Afrika. Een gedeelte daarvan wordt echter tot de zgn. „pindakaas” verwerkt. De beste olie, die als slaolie of arachide-olie in de handel komt, verkrijgt men door de zaden koud uit te persen.

< >