Noordhollandse gemeente van 3305 ha met (1953) 11 565 inw., van wie (1947) 47,5 pct Prot., 22 pct R.K. en 30,5 pct andersdenkenden, ligt aan de Noordzee. De bodem bestaat uit duinzand.
De gemeente omvat het dorp Zandvoort (1953 10 860 inw.) en een gedeelte van Bentveld (690 inw.). Het dorp Zandvoort, een belangrijke badplaats, is door een electrische spoor- en tramlijn met Haarlem en Amsterdam verbonden. Te Zandvoort zijn zee- en zonnebadinrichtingen, enige hotels en een ruime accommodatie voor het verblijf van badgasten in pensions en villa’s. Zandvoort heeft een 5 km lange boulevard langs de kust. De duinen lenen zich bijzonder tot het maken van wandelingen. Bekend is de mooie Zeeweg, door de duinen, naar Bloemendaal. Er is een breed strand en een circuit voor motorsportevenementen.GESCHIEDENIS
Het dorp, dat kort voor 1120 als Sandfort en in 1284 als Zandvorde voorkomt („voord” is een doorwaadbare plaats), was in de Middeleeuwen een bloeiend vissersdorp en lag oostelijker dan thans. In 1304 landde er Witte van Haemstede. In 1492 werd het zwaar geteisterd door de troepen van Albert van Saksen, die tegen het Kaas- en Broodvolk opereerden. Toenmaals behoorde het tot het baljuwschap van de Brederodes. Langzamerhand verdwenen gedeelten van het dorp door afslag van het duin in de golven (watervloeden van 1570, 1671 en 1792), de visserij begon te kwijnen (in 1723 had het dorp nog slechts 600 inwoners), zodat ten slotte in het begin van de 19de eeuw de bevolking goeddeels van bedelarij leefde. In 1826 werd de weg Haarlem - Zandvoort geopend en in 1828 werd een bescheiden begin gemaakt met de ontvangst van badgasten. Nadat in 1851 een omnibusdienst naar Haarlem was ingesteld en in 1881 een spoorwegverbinding tot stand was gekomen, voltrok zich de gehele omvorming tot badplaats.
Tijdens Wereldoorlog II werd de bebouwing langs de zee en daarachter afgebroken. Thans is deze bebouwing goeddeels hersteld.
Het door ir C. Friedhoff opgestelde wederopbouwplan getuigt van een brede visie op de eisen, welke tengevolge van de wijzigingen in het toerisme aan een moderne badplaats nu en in de toekomst worden gesteld. Zo werd voor het noordelijk gedeelte een zomercentrum geprojecteerd, berekend op massaal bezoek.
STRANDSCHAP ZANDVOORT
publiekrechtelijk lichaam met verordenende bevoegdheid ten aanzien van de openbare orde, zedelijkheid en gezondheid, omvattende het binnen de gemeente Zandvoort gelegen strand en een gedeelte van de daaraan grenzende bebouwde kuststrook. Het strandschap Zandvoort, dat in werking trad op 1 Jan. 1947, werd opgericht door de gemeenten Amsterdam, Haarlem en Zandvoort, op initiatief van laatstgenoemde gemeente, welke het gewenst achtte dat de grote bevolkingscentra enige zeggenschap verkregen over een recreatiegebied, waarvan een groot gedeelte van hun inwoners gebruik maakte.
Lit.: F. Allan,Bad-Z. (Haarlem 1881) ;P. M. van Doorninck, Inventaris van het oud-archief van Z. (1892); Rapport Badplaats Z. (1948).
