naam van een familie van zilversmeden te Utrecht, waartoe behoren:
Adam van Vianen
(Utrecht ca 1569 - 25 of 26 Aug. 1627), meester in 1593 te Utrecht, waar hij zijn gehele leven werkzaam bleef, ontwikkelde in zijn siervaatwerken het zgn. kwabornament tot een sterk bewogen, asymmetrische en vloeiende ornamentiek, waarbij het materiaal als een taaie en halfvloeibare massa wordt voorgesteld en waarin allerlei maskers en monsters zijn opgenomen.
Dikwijls combineerde hij de zo gevormde delen met figuren „en ronde bosse”. Hij maakte ook fijne, figurale reliëfs, plaquetten genoemd, die meestal bestemd waren voor de versiering van de vlakke bodem van drinkschalen op voet. Hierin toont hij een duidelijke invloed van zijn broeder Paulus, terwijl de fantastische vormen van zijn vaatwerken zeer kenmerkend zijn voor zijn eigen stijl, die bepalend was voor het komende geslacht en o.a. ook voor Joh. Lutma. Ontwerpen van hem en van zijn zoon Christiaan werden door de laatste uitgegeven met gravures van Theodoor van Kessel als Constighe Modellen van verscheyden silveren vasen, 3 dln (1650, facs. uit. 1892).
Beroemde werken van hem zijn: schaal met voorstellingen uit de 80-jarige oorlog, verschillende coupes en een drinkschaal in het Rijksmuseum te Amsterdam (zie ill. Edelsmeedkunst VIII).
Paulus van Vianen,
broeder van Adam (Utrecht tussen 1565 en 1570 - Praag 1613), reisde naar Rome, werkte sedert 1596 aan het Beierse hof en ontving in 1599 te München de meestertitel. Van 1603 tot zijn dood werkte hij te Praag en was daar als „Kammergoldschmied” verbonden aan het hof van Rudolf II. Hij is vermaard als de grootste Nederlandse zilversmid en vooral bekend als de maker van fijn gedreven reliëfwerk. Hij toont zijn meesterschap in de beheersing van de figuur en in de plaatsing van deze in het landschap. Naast de invloeden uit Italië en van schilders en beeldhouwers uit de Praagse kring toont hij zich de Hollander in zijn gevoel voor landschap en atmosfeer. Ook enkele pronkvaatwerken zijn van hem bewaard gebleven, waarin het zware rolwerk reeds de vervloeiende vormen aanneemt van het kwabornament, dat bij hem reeds alle elementen bevat voor de latere stijl van zijn broeder Adam.
Werken: Vele plaquetten en een schaal en kan met de geschiedenissen van Diana en Actaeon en Jupiter en Calisto in het Rijksmuseum te Amsterdam (zie ill. Kunstnijverheid II).
Lit.: H. Modern, P. v. V., in: Jahrbuch der kunsthist. Samml. d. Allerh. Kaiserh.,XV (1894); Jaarboekje Oud-Utrecht (1937), blz. 49 e.v.
