naam van 3 BYZANTIJNSE keizerinnen.
Theodora
gemalin van Justinianus I (waarsch. in Syrië ca 508 - Constantinopel 29 Juni 548), dochter van een berenleider, was aanvankelijk danseres en hetaere en werd in 523 de tweede gemalin van de latere keizer Justinianus. Zij had een grote invloed op haar man en gaf herhaaldelijk blijken van schranderheid en moed, maar ook van heerszucht en wraakgierige wreedheid. Bij het Nika-oproer bewoog zij de keizer, die wilde vluchten, te blijven en redde aldus zijn troon. Door uiterlijke vroomheid en kerkelijke rechtzinnigheid trachtte zij later haar vroegere levenswandel weer goed te maken.
Lit.: Diehl, Théodora, impératrice de Byzance (1904); Idem, Figures byzantines, dl I (1906); W. Schubart, Justinian und Th. (München 1943).
Theodora de Heilige
(Elissa, Paphlagonië, ca 810 - Constantinopel 23 Febr. 867), dochter van generaal Marinos en Theokliste, werd in een schoonheidswedstrijd als gemalin van keizer Theophilos van de Phrygische dynastie, die iconoclast was, gekozen (830). Direct na de dood van haar man (20 Jan. 842) werd zij regentes van haar zoon Michael III de Dronkaard, die toen zes jaar oud was. Zij herstelde de iconen in een officiële dienst in de Hagia Sophia. Zij was een energieke vorstin, die met succes tegen de Franken in Zuid-Italië, de Arabieren op Kreta, in Syrië en op Sicilië en tegen de Bulgaren streed. Als tegenstander had zij haar eigen broeder Bardas, die haar dwong af te treden (856) en met haar vijf dochters als non in een klooster te gaan leven (857).
Theodora
(981 - Constantinopel 31 Aug. 1056; regeerde 1043-1050 en 1055-1056), derde dochter van Constantijn VIII, weigerde te trouwen toen haar vader haar voor zijn dood in 1028 wilde uithuwelijken aan een generaal. Haar zuster Zoë stemde toe in een huwelijk en verbande Theodora in een klooster. Het volk haalde haar er echter uit, waarop zij 21 Apr. 1043 tot medekeizerin van Zoë (gest. 1050) en haar zwager Constantijn IX Monomachos werd uitgeroepen. Op 11 Jan. 1055, na de dood van haar zwager, kwam zij aan de regering voor één jaar, waarna zij de troon naliet aan Michael VI. Met haar stierf de beroemde Macedonische dynastie uit, waarvan de briljantste vorst Basilius II is geweest.
Lit.: Ch. Diehl, Figures byzantines, I (Paris 1906).
