(ten onrechte ook Tartaren genoemd) is een nauwelijks te definiëren begrip. In de Middeleeuwen werd de naam, o.a. in Chinese bronnen, gebruikt voor de ruitervolken buiten de Chinese muur.
In het bijzonder duidde men er mede aan een van het zestal volksgroepen, die in de 12de eeuw in het tegenwoordige Mongolië woonachtig waren (z Mongolië, geschiedenis); dit volk werd door Djingiz Chan in 1202 beslissend verslagen, waarop de overlevenden opgingen in Djingiz Chan’s Mongolen.De naam bleef echter bestaan, in West-Europa verbasterd tot Tartaren (a.h.w. de mensen uit de Tartarus) en veelal gebruikt als synoniem met Mongolen. De als zodanig aangeduide Aziatische volken hebben van de 13de tot de 15de eeuw een groot deel van Rusland beheerst. In het laatst van de 15de eeuw werd aan hun heerschappij een einde gemaakt, maar enkele groepen bleven ter plaatse als eilanden binnen de veel talrijker Russische bevolking en onderworpen aan de tsaar. Zo de Nogaï-Tataren, de KrimTataren, de Kazan-Tataren, de Tsjoewasjen, de Baschkiren en de Tataren van Azerbeidsjan. Dat ze niet zijn opgegaan in de Russen wordt grotendeels hierdoor veroorzaakt, dat ze de Islam hadden aangenomen. Toch heeft er heel wat menging plaats gehad, en hoewel sommige Tataren Mongoolse raskenmerken vertonen, zijn velen somatisch niet van de Russen te onderscheiden.
Het communistisch bewind heeft de politiek gevolgd, genoemde volken een eigen bestuur toe te kennen. Zo is Azerbeidsjan een der republieken, waaruit de U.S.S.R. bestaat, terwijl de Tatarenrepubliek van de Kazan-Tataren een autonome republiek is binnen de R.S.F.S.R., evenals de republiek der Tsjoewasjen, de Baschkirenrepubliek en tot na Wereldoorlog II die van de Krim.
De Nogaï-Tataren, die lang als nomaden geleefd hebben in de steppen ten N. van de Kaukasus, zijn thans wel grotendeels tot een sedentaire leefwijze overgegaan. Ze zijn zo verspreid, en zo weinig talrijk, dat ze niet op een afzonderlijk grondgebied georganiseerd zijn.
PROF. DR J. J. FAHRENFORT
Lit.: M. Slonim, Les onze rep. soviétiques (Paris 1937); Corliss Lamont, The Peoples of the Soviet Union (New York 1945); W. Kolarz, Russia and her Colonies (London 1952); Edward H. Parker, A Thousand Years of the Tartars, 2nd ed. (New York 1924).
