Winkler Prins Encyclopedie

E. de Bruyne, G.B.J. Hiltermann en H.R. Hoetink (1947)

Gepubliceerd op 06-08-2022

Taboe

betekenis & definitie

een woord van Polynesische herkomst, is tot een ethnologische term geworden, die in het algemeen aanduidt: „dat wat te vermijden is”. Zeggen we van een handeling dat zij taboe is, dan heeft de term de inhoud van „verboden”.

Het onderscheid tussen het taboe en het gewone verbod is, dat de straf, die op de overtreding van het eerste volgt, van bovennatuurlijke aard is. Het schenden van een taboe door het doen van de verboden handeling of het aanraken van een taboe-persoon of -voorwerp heeft automatisch nadelige gevolgen. De schuldvraag komt hierbij niet op. Ook hij, die in onwetendheid een taboe schond, wordt getroffen. Personen en voorwerpen kunnen taboe zijn, omdat zij zo „heilig” of wel zo „onrein” zijn, dat aanraking gevaar oplevert. Zo is een vorst als drager van mana taboe, maar ook een lijk is taboe. De gewone man verdraagt de heiligheid van een vorst niet, laat staan dat hij hem zou kunnen aanraken zonder er ziek van te worden, terwijl ook van het lijk dodelijke krachten uit kunnen gaan. Voorwerpen van taboe-personen zijn vaak eveneens taboe. Zijn vorsten en priesters, een tempel, het altaar enz. taboe, ook de gewone mensen kunnen in bepaalde omstandigheden taboe zijn. Zij, die met een lijk in aanraking kwamen, zijn taboe, een vrouw in haar maandelijkse periode is taboe en moet zich daarom van allerlei werk onthouden. In bepaalde omstandigheden (bijv. zwangerschap) zijn bepaalde handelingen en is bepaald voedsel taboe. Wanneer deze taboe’s ook gelden voor de man van de vrouw die een kind verwacht, spreken we van couvade. Ten slotte zij vermeld, dat men iets kan taboeiseren, taboe verklaren. De eigenaar van een veld, waarop de oogst rijpt, of van een boom met veel vruchten, kan een taboe-teken aanbrengen, waardoor deze boom of dit veld door anderen vermeden moeten worden. In zulk een taboe-teken zit als het ware een voorwaardelijke vloek geborgen. Wordt het veld toch betreden, dan komt de vloek in werking en treft de schender van het taboe. Indonesische woorden, die het begrip taboe aangeven, zijn pemali of pantang.Lit.: R. F. Lehmann, DiepolyncsischenTabusitten (Veröffentl. Staatl.-sachs. Forschungsinst. für Völkerk. in Leipzig, 1930. Reihe I, Bd. 10); A. R. Radcliffe-Brown, Taboo( Cambridge 1939); C. Mensch, Taboe, een prim. vreesreactie. Studie over de taboebep. bij de Indon. volken, diss. Amsterdam (1937); W. Hauers, Neuere Lit. zum Sprachtabu (Wien 1946, Sitz. Ber. d. Akad., 223).

< >