adellijke familie uit Opper-Oostenrijk, die in 1765 in de rijksvorstenstand werd verheven. Van belang zijn uit dit geslacht:
Ernst Rüdiger
Graaf von Starhemberg, Oostenrijks veldmaarschalk (sedert 1683) (Graz 12 Jan. 1638 - Wesendorf 4 Jan. 1701), was garnizoenscommandant van Wenen tijdens de belegering door de Turken (15 Juli - 12 Sept. 1683). Daarna streed hij in Hongarije tegen de Turken. Zijn Vertrauliche Briefe 1685-1699 zijn uitgegeven door Renner (2 dln, 1890-1892).
Ernst Rüdiger (Camillo Maria),
Prins von Starhemberg, Oostenrijks politicus (Eferding, Opper-Oostenrijk, 10 Mei i8gg), streed in Wereldoorlog I, vervolgens aan het hoofd van een vrijkorps in Opper-Silezië en nam deel aan de Hitler Putsch te München van Nov. 1923.
Later sloot hij zich aan bij de Heimwehr, waarvan hij in 1929 het hoofd in Opper-Oostenrijk werd en in 1930 algemeen Bondsleider. Van Sept.-Nov. was hij minister van Binnenlandse Zaken in het rechtse kabinet-Vaugoin. Onder zijn leiding ontwikkelde de Heimwehr zich hoe langer hoe meer in fascistische richting. Zijn vriendschap met Hitler verkeerde echter in het tegendeel.
Hij oriënteerde zich veeleer op het Italiaanse voorbeeld en streefde naar een van Duitsland onafhankelijke en clericaal-fascistische staat onder zijn eigen leiding (zgn. Austrofascisme). Starhemberg verleende krachtige steun aan het kabinet Dollfuss, en de Heimwehr had een groot aandeel aan het neerslaan van de sociaal-democratische en nationaal-socialistische opstanden resp. in Febr. en Juli 1934 (z Oostenrijk, geschiedenis). In Oct. 1933 werd hij plaatsvervangend leider van het door Dollfuss gestichte „Vaderlandse Front”. G. P. van der Stappen, Jonge David (Antwerpen, Mus. v. Sch. Kunsten)
Na de moord op Dollfuss (25 Juli 1934) werd tegen de verwachting niet Starhemberg, maar von Schuschnigg Bondskanselier, en eerstgenoemde moest zich met het ambt van Vice-kanselier vergenoegen, dat hij sedert 1 Mei bekleedde. Tussen hem en von Schuschnigg ontstonden weldra tegenstellingen. Op 14 Mei 1936 wist Schuschnigg de prins, die zich in veler ogen gecompromitteerd had door een scherp anti-westers gesteld felicitatietelegram aan Mussolini i.v.m. de overwinning op Abessinië, uit het kabinet te verwijderen, waarna in Oct. de Heimwehr werd ontbonden.
Tijdens de Anschluss bevond Starhemberg zich in Zwitserland. Hij keerde niet terug, richtte in 1939 in Frankrijk een Oostenrijks legioen op, om tegen Duitsland te strijden en week na de bezetting van Frankrijk uit naar Argentinië. In Jan. 1951 besliste het Oostenrijkse hooggerechtshof, dat zijn goederen hem terug zouden worden gegeven, hetgeen grote agitatie in het land verwekte. In Mei besloot de regering, de goederen onder beheer te stellen, totdat een socialistische aanklacht tegen hem wegens hoogverraad zou zijn onderzocht.
Georg Adam,
Prins von Starhemberg, Oostenr. dipl. (Londen 10 Aug. 1724 - ?19 Apr. 1807), werd 1770 gevolmachtigd minister bij de landvoogd Karel van Lotharingen. Als zodanig was hij de vertrouwensman van Maria Theresia en van Jozef II in de Zuidelijke Nederlanden en was hij, meer dan de landvoogd, één van de wezenlijke inrichters van het Oostenrijks regime aldaar. In 1783 werd hij terug naar Oostenrijk geroepen.
Lit.: G. de Boom: Les ministres plénipotentiaires dans les Pays-Bas autrichiens, principalement Cobenzl (1932).
Guido,
Graaf von Starhemberg, Oostenrijks veldmaarschalk (sedert 1708) (Graz 11 Nov. 1657-Wenen 7 Mrt 1737), was een neef van Ernst Rüdiger. Hij onderscheidde zich ook in de Turkenoorlogen, maar toch vooral in de Spaanse Successieoorlog. Hij voerde aartshertog Karel naar Madrid, maar leed de ernstige nederlaag bij Villa Viciosa (11 Dec. 1710) tegen de Fransen onder de hertog van Vendôme. Na Karels troonsbestijging te Wenen verdedigde hij Barcelona nog tot Mei 1713.
Lit.: A. von Arwedh, Das Leben des kaiserlichen Feldmarschalls Grafen Guido von S. (1853).
