Sir[/i], Schots dichter en romanschrijver (Edinburgh 15 Aug. 1771 - Abbotsford 21 Sept. 1832), was zich zijn afkomst van een oud Schots geslacht terdege bewust en was vol feodale waardigheid. Door een kinderziekte mank, legde hij zich reeds jong op studie toe.
In 1792 werd hij advocaat, later sheriff van Selkirkshire en griffier. In 1809 richtte hij met John Ballantyne het uitgevershuis Ballantyne & Co op. De geschiedenis en poëzie van de „Border”, het grensgebied tussen Schotland en Engeland, en de „lore” van de Schotse clans hadden zijn vurige belangstelling.Hij kwam vroeg onder invloed van de Duitse Romantiek: vertaalde o.a. Goethe’s Götz von Berlichingen. Zijn liefde voor de ballade bleek uit The Minstrelsy of the Scottish Border (1802-’03), waarin hij nogal eigengereid omging met de erfenis aan volkspoëzie. Scott’s eerste oorspronkelijke werk was The Lay of the Last Minstrel (1805), prototype van het Engelse romantische vers. Hierop volgden andere verhalende gedichten, eigenlijk korte romans in versvorm. De roem van Byron dreef Scott meer in de richting van het proza. Een vergeten schema uit vroegere jaren vatte hij weer op en in 4 weken voltooide hij de historische roman Waverley (1814), anoniem verschenen bij de firma Constable, die belangen verworven had bij het wankel geworden huis Ballantyne.
Deze roman werd zo’n succes, dat alle latere werken van „The Author of Waverley” hun weg reeds bereid vonden. Hij vond zijn stof in het verleden, zijn omgeving en zijn studie; zijn romans munten uit door meesterlijke vertelkunst en een gemakkelijke stijl. Merkwaardigerwijs wordt zijn beste werk gevormd door twee romans die in zijn eigen tijd spelen: Guy Mannering (1815) en The Antiquary (1816), waarin vooral de karaktertekening treft.
In 1826 kwam het bankroet van de uitgeverscombinatie Ballantyne-Constable. Vrijwillig nam Scott de verantwoording op zich voor een bedrag van £ 130.000. Met nog uitbundiger energie stortte hij zich op zijn werk. Hij bleek evenwel roofbouw gepleegd te hebben op zijn gaven en zijn krachten. Zijn gezondheid was ernstig ondermijnd. De regering stelde een schip tot zijn beschikking voor een kruistocht in de Middellandse Zee, maar dit mocht niet meer baten. Hij haastte zich naar Schotland terug waar hij op zijn geliefd landgoed Abbotsford stierf.
Zijn invloed is in geheel Europa onmetelijk geweest. In Nederland hebben Bosboom-Toussaint, Van Lennep, Oltmans, Schimmel die duidelijk ondergaan. Ook zij hebben met de historische romans successen geoogst.
JACQUES DEN HAAN
Bibl. (voorn. werken): verhalende gedichten: Marmion (1808); The Lady of the Lake (1810).
Romans: Old Mortality (1816); The Bride of Lammermoor (1819); Ivanhoe (1820); Kenilworth (1821); The Fortunes of Nigel (1822); Quentin Durward (1823); Redgauntlet (1824); Tales of the Crusades (1825); Woodstock (1826).
Talloze uitg. van de verz. werken; de vroegste Scott’s lievelingseditie in 48 dln (1829-’33), de fraaiste de „Edinburgh Waverley”-editie in 48 dln (1901-’03), de beste de „Border”-editie door Andrew Lang. The Letters ed. Sir Herb. Grierson (12 dln, 1932-’37); The Journal ed. J. G.
Tait, W. M. Parker (3 dln, 1939-’46; 1950).
Lit.: de standaardbiogr. is: J. G. Lockhart, Memoirs of the Life of Sir W. S. (7 dln, 1837-’38; herh. herdr., ook in verkorte herz. uitg.: The Narrative of the Life of Sir W. S. 1848, 2 dln); verbeteringen en aanvullingen in Sir Herb. Grierson, Sir W.
S., Bart. A New Life (1938); andere biogr. door G. Saintsbury (1897) S. F. Wright (1932), J. Buchan (1932).
Voorts: L. Maigron, Le roman historique a l’époque romantique (1912); Karl Wenger, Histor. Romane deutscher Romantiker. Untersuch. über den Einfluss W. Sc.s (1905); J. T.
Hillhouse, The Waverley Novels and Their Critics (1936); J. C. Corson, Bibliogr. of Sir W. S. (1943); Sir W. S. Lectures 1940-1948 (1951); G. Needler, Goethe and S. (1951).
