Italiaanse architectenfamilie uit de Renaissance, waarvan de beide broeders, Giuliano en Antonio de Oudere, en hun oomzegger, Antonio de Jongere, de belangrijksten waren.
Antonio, de Oudere (Florence 1455 - 27 Dec. 1534), voerde dikwijls de plannen van Giuliano uit, en heeft als zelfstandig bouwmeester de prachttige centraal gebouwde kerk van S. Biagio (1518-1529) bij Montepulciano, geschapen.
Deze kerk vertoont, evenals de tien jaar vroeger begonnen S. Maria della Consolazione in Todi, Romeinse bouwinvloeden, hoewel zij ook niet te denken is zonder het voorbeeld van Giuliano’s S. Maria delle Carceri in Prato. Hoezeer deze meester zich overigens wist aan te passen aan zijn opgaaf, blijkt wel uit de Loggia van de Piazza dell’Annunziata in Florence, die vrijwel gecopieerd is naar de tegenoverliggende van Brunelleschi . Verder is nog de S. Annunziata in Arezzo te noemen, die het gewone Renaissanceschema voor een langschepige kerk vertoont.
Antonio, de Jongere (Florence 1483 - Terni 3 Aug. 1546), gold als de beste bouwmeester van zijn tijd. Later is zijn roem wel iets verbleekt. Hij kreeg zijn opleiding bij Bramante, ten tijde van de bouw van de St Pieter. In 1508 bouwde hij de Casa Santa in Loreto, waarin invloed van zijn oom Giuliano te bespeuren is. Daarna kreeg hij invloed op de plannen voor de bouw van de St Pieter, waarvan hij na 1520 de leiding kreeg. Zeer belangrijk en bepalend voor de verdere paleisbouw was zijn hoofdwerk, het Pal.
Farnese, waaraan in 1517 begonnen was, maar waarvan hij de bouw, naar zijn eigen plannen, voortzette van 1534 tot zijn dood. Daarna werden de bovenste verdieping en het binnenplein afgemaakt door Michelangelo.
Voor het eerst is hier een paleis gebouwd, waarbij de ruimten zijn ingedeeld naar de hoofdassen. Of de bovenste verdieping van de Cortile di S. Damaso in het Vaticaan nog naar de plannen van Bramante is gemaakt dan wel door Antonio werd ontworpen, is niet met zekerheid te zeggen. Met de kerk S. Spirito (1538) schiep hij het oertype van de latere langschepige Romeinse Barokkerk. Van de paleizen zijn nog zijn woonhuis, het Pal.
Sacchetti en het Pal. del Banco in S. Spirito te noemen, waarbij het laatste reeds barokke elementen vertoont.
Giuliano (Florence 1445 - 20 Oct. 1516), schiep met de Madonna delle Carceri in Prato (1485) voor het eerst een centraal gebouw, met een Grieks kruis tot plattegrond. Uit zijn schetsboek blijkt, dat de centrale bouw hem voortdurend bezig gehouden heeft. Hoe belangrijk hij is geweest voor de ontwikkeling van het stadspaleis is niet zeker, omdat niet vast staat, dat de plannen voor het Pal. Strozzi van zijn hand zijn.
Wel bouwde hij het Pal. Gondi en zeker is ook, dat hij met zijn Villa Reale in Poggio a Cajano (1490-1500) richtingaangevend werd voor de bouw van de Toscaanse villa. Dit vierkante gebouw heeft een overzichtelijke plattegrond, een de gehele bouw omgevende loggia en een porticus met fronton voor de ingang. In Rome werkte hij aan de St Pieter, waarbij hij merkwaardigerwijs afweek van de plannen van Bramante en een langwerpige kerk ontwierp.
Lit.: C. Huelsen, Il Libro di G. da S. (Leipzig 1910); G. Marchini, G. d. S. (1942); G. Clausse, Les S., 3 dln (Paris 1900); G. K. Loukomski, Les S. (1934).
