theoloog en stichter van de secte der Brownisten, ook Barrowisten en Congregationalisten genoemd (Tolethorpe 1549 - Northampton Oct. 1633), studeerde te Cambridge, waar hij de graad van bachelor of arts behaalde (1572). Eerst werd hij schoolmeester, later nam hij predikdiensten waar, waarbij hij felle aanvallen deed op de Engelse staatskerk.
Te Norwich stichtte hij met zijn vriend Robert Harrison een gemeente van gelijkgezinden, die men langzamerhand aanduidde met „Brownisten”; hun ideaal waren vrije, zelfstandige en onafhankelijke, kerkelijke gemeenten, die alleen Christus als hoofd erkenden (de „congregations” van ware gelovigen). Omdat hij reeds enige malen was gevangengezet, begaf Browne zich Jan. 1582 met Harrison en een 60-tal gemeenteleden naar Middelburg, waar een afzonderlijke gemeente werd gesticht. Niet vrij van querulantisme, veroorzaakte hij een scheuring in deze gemeente. Teleurgesteld vertrok hij in de winter 1583-’84 naar Edinburgh, vervolgens naar Stamford.
Gevangengenomen erkende hij in 1585 het gezag van de Engelse staatskerk, waarop hij in 1586 schoolmeester werd te Southwark en in 1591 predikant te Achurch, als hoedanig hij met enige onderbreking 42 jaar fungeerde. Een twist om een futiliteit bracht hem in de gevangenis te Northampton, waarin hij stierf. Zijn aanhangers waren zeer gebelgd over zijn omzwaai en noemden zich daarom liever Barrowisten, naar Henry Barrow, die veel consequenter dan Browne de afscheiding van de Engelse staatskerk predikte en in 1593 opgehangen werd. In Nederland bestonden tot 1701 Brownistengemeenten. MR H.F.WIJNMAN
Bibl.: A booke which sheweth the life and manners of all true Christians (Middelb. 1582); A treatise of reformation without tarying for anie (Middelb. 1582); A treatise upon the 23 of Matthew (Middelb. 1582); A true and short declaration (Middelb.? 1583, autobiografie); An answer to Master Cartwright for joyning with the English churches (London 1585); A reproofe of certeine schismatical persons (geschreven i587/’88, uitg. door Champlin Burrage als: The retraction of Robert Browne, Oxf. 1907, waardoor nieuw licht op Browne’s gedragingen werd geworpen).
Lit.: H. M. Dexter, The Congregationalism of the last 300 years (1880); Champlin Burrage, The true story of Rob. Browne (igo6); Idem, The early Engl. dissenters in the light of recent research (1912); F.
J. Powicke, Rob. Browne (1910); A. Peel, The Brownists in Norwich and Norfolk about 1580 (1920); A.
A. van Schelven, Engelsch independentisme en Holl. anabaptisme, in Ned. Arch, voor kerkgesch. N. S.
XVII (1924); J. Lindeboom, Stiefkinderen van het Christendom (1929).
