zijn in een bepaalde periode van de rechtsontwikkeling een veelvuldig gebezigd hulpmiddel om het onoverzichtelijke gewoonterecht* althans enigermate samen te vatten en, ook vaak door het rijm, het geheugen tegemoet te komen. Als eerste pogingen tot het opstellen van algemene begrippen en regels hebben zij een belangrijke functie gehad en vele er van vertonen zulk een taai leven dat de jurist ze nog tegenwoordig gaarne in de mond neemt en ze niet zelden als afdoend argument gebruikt.
Sommige gaan terug op regulae juris die door de Romeinse juristen uit de laatste tijd van de Republiek geformuleerd zijn, maar vele stammen van de middeleeuwse glossatoren* die in hun Brocarda (misschien afgeleid van de naam van Burchard van Worms die een canoniekrechtelijke verzameling er van aanlegde) of Brocardica, Procarda of Notabilia streefden naar algemene rechtsregels; vele andere weer vatten Germaanse gewoonterechtsregels samen. De verzamelingen van zulke rechtsspreekwoorden, receptae sententiae, adagia, loci communes, brocards of rechtsmaximes, uit ouder en nieuwer tijd, zijn taltijk (o.m. A. Barbosa, Thesaurus locorum comunium 2 ed. 1670, 5 ed. 1719).PROF. MR H. R. HOETINK
Lit.: Pierre de Tourtoulon, Les Principes philosophiques de l’histoire du droit (1908), blz. 381 vv..; M. C. van Hall, De Nederl. spreekwoorden tot het regt betrekkelijk in: Nwe Bijdr. v. Regtsgel. en Wetg. 1853; Graf und Dietherr, Deutsche Rechtssprichwörter (1864); L. Winkier, Deutsches Recht im Spiegel dtschr Sprichwörter (1927); E. von Künssberg, Rechtsverse, in Neue Heidelb. Jahrb. 1933 blz. 89 vv.; Chaisemartin, Proverbes et maximes du dr. germanique (1891); Arthur Daguin, Axiomes, Aphorismes et Brocards français (1928); Paul Vinogradoff, Les maximes dans l’ancien droit commun anglais, in: Collected Papers dl II, blz. 239-248; R. Corso, Proverbi giuridici italiani in: Riv. ital. di Sociologia 1916, blz. 531-562 (met uitv. bibl.) ; W.
Senior, Brocarda in: Law Quart. Rev. dl 50 (1934) ; Albert Lang, in: Zeitschr. f. Rechtsgesch. Kanon. Abt. dl 31 (1942) blz. 106 v.; C. Koehne, Gewerberechtliches in dtschen Rechtssprichwôrtern in: Festschrift f.
G. Cohn 1915, blz. 427-483 (met lit.opg.) ; C. Koehne, Handwerkerrecht in Rechtssprichwôrtern, in: Viertelj.schr. f. Soz. u. Wirtschaftsgesch. dl 15 (1919) ; J. W. Spargo, The Etymology and Early Evolution of Brocard, in: Speculum, dl 23 (1948).
