de leider der Voortrekkers* in de eerste phase van de Grote Trek (Stellenbosch 12 Nov. 1780 - Dingaanstat, Natal, 6 Febr. 1838), was afkomstig uit een Frans-Zwitsers Hugenotengeslacht, en hield zich afwisselend bezig met de landbouw, de handel en het bouwbedrijf in de oostelijke Kaapkolonie (Uitenhage, Alban, Somerset, Grahamstad).
In 1822 werd hij benoemd tot Veldcommandant van het district Albany. In 1834 werd hij — die steeds in geldelijke moeilijkheden was — insolvent verklaard en zelfs korte tijd gegijzeld. In hetzelfde jaar stond hij in het middelpunt van de 6de Kafferoorlog, die de grensboeren een schade van £ 300 000 berokkende, hetgeen leidde tot het protest van Retief namens de burgers van de Winterbergen aan de Gouverneur (11 Apr. 1836). Retief werd meer en meer de volksleider van hen die zich „naast God op onze ammunitie moeten verlaten”. Toen hij om zijn protesten in 1837 als Veldcommandant ontslagen werd, was hij reeds besloten, het verzoek der Voortrekkers in te willigen om zich ten N. van de Oranjerivier bij hen te voegen. Want reeds op 2 Febr. 1837 verscheen in Graham’s Town Journal een vertaling van zijn beroemde Manifest der Emigranten-Boeren (gedateerd 22 Jan.), als het ware het officiële document waarin de Grote Trek gerechtvaardigd werd, en waarin Retief reeds sprak namens alle Voortrekkers.
Op 17 Apr. 1837 werd Retief verkozen tot „Gouverneur en Opperbevelhebber der Algemeen Vereenigde Laagers”, omvattende ca 5000 zielen, als hoedanig hij aan de Kaapse gouverneur samen met Maritz* een missive stuurde, waarin de Boeren zich onafhankelijk verklaarden (21 Juli 1837). Retief nam toen het besluit de trek naar Natal te leiden, om over een zeehaven te kunnen beschikken. Op 19 Oct. kwam men aan de kust bij Port Natal aan. Daar besloot hij onderhandelingen met de Zoeloevorst Dingaan aan te knopen, ten einde grondgebied in Natal te verkrijgen. Na het ondertekenen van de overeenkomst in de „stat” van Dingaan werd hij echter met 71 boeren en een aantal bedienden door deze verraderlijk vermoord. Terecht geldt hij als de stichter van de Boerennatie.
PROF. DR M. BOKHORST
Lit.: J. L. M. Franken, P. R. se lewe in die Kolonie (Kaapstad 1949); G. S.
Preller, P. R. (10de dr., Kaapstad 1920).
