Winkler Prins Encyclopedie

E. de Bruyne, G.B.J. Hiltermann en H.R. Hoetink (1947)

Gepubliceerd op 18-10-2023

OPEN-DEURPOLITIEK

betekenis & definitie

is de uitdrukking waaronder verstaan wordt de onbeperkte toepassing van het handelspolitieke gelijkheidsbeginsel door een bepaald land voor alle naties. Zij kwam in gebruik gedurende de laatste decennia van de 19de eeuw, toen zowel Groot-Brittannië als de V.S. grote handelsbelangen hadden verkregen in China.

Japans overwinning op China (1895), die der V.S. op Spanje (1898), de annexatie der Philippijnen (1898) en de gewijzigde houding van de grote Republiek tegenover Engeland, wekten Ruslands ongerustheid. Daarom nam het met andere Europese mogendheden deel aan de jacht op concessies in China; Rusland bezette Port Arthur en streefde naar een monopolistische positie in geheel Noord-China. Om deze verdeling van China in invloedssferen, „cutting the Chinese melon”, tegen te gaan zond staatssecretaris John Hay van de V.S. op 6 Sept. 1899 aan alle grote mogendheden een nota, waarin de V.S. de „Open Deur” wensten gehandhaafd te zien in alle invloedssferen in China. Toen de vlucht van het Chinese hof naar Sianfu na de Boxeropstand (1900) de mogendheden een ongezochte gelegenheid gaf het verdeelproces in China te voltooien, liet Hay bekend maken (3 Juli 1900), dat de V.S. de open-deurpolitiek wensten gehandhaafd te zien. Hij sprak zich uit voor China’s onafhankelijkheid en de territoriale en administratieve integriteit van het land.Ter voorkoming van verlies aan invloed in Mandsjoerij'e (gesloten deur) stelde Knox de algehele commerciële neutralisering van dit gedeelte van China voor (4 Oct. 1909). De overhandiging van Japans Een en Twintig Eisen aan China, was in strijd met de door de V.S. tot dusver gevolgde politiek (1915). De Washington Conferentie (1921 /22) werd nu mede bijeengeroepen wegens de vrees, dat Engeland bij de a.s. vernieuwing van zijn verdrag met Japan de tot dusver gevolgde politiek zou verzaken. Grond voor deze vrees putte de V.S. uit het in 1920 gesloten Cassel Collieries Contract. China bracht op deze Conferentie de Open-deurkwestie openlijk ter tafel. Gevolg hiervan was het sluiten van het Negen Mogendheden Verdrag (6 Febr. 1922). De politiek werd gehandhaafd en gevolgd door de Volkenbond, ondanks het falen van de Lytton-Commissie en het uitbreken van de Chinees-Japanse oorlog (z Chinees-Japans conflict). Nog in hun Nota van 6 Oct. 1938 hielden de V.S. vast aan hun belijdenis, in hun protest tegen de Japanse praktijken in China en Mandsjoerije.

De Berlijnse Conferentie (15 Nov. 1885 - 26 Febr. 1886), door Frankrijk en Duitsland belegd, stelde voor Kongo de open-deurpolitiek vast: vrijheid van navigatie op de Kongo- en Niger-rivieren, vrijheid van handel in het Kongo-bekken.

De Algeciras Conferentie (16 Jan. - 17 Apr. 1906) bevestigde bij het Verdrag van Algeciras de onafhankelijkheid en integriteit van Marokko, benevens de economische vrijheid, zonder uitzondering.

Lit.: H. M. Vinacke, History of the Far East in Modern Times ; Memoirs of Cordell Hull, 2 dln (New York 1948); J. W. Christopher, Conflict in the Far East (Leiden 1950); C. D.

J. Brandt, Van Vriend tot Tegenstander (Amsterdam 1948); J. Romein, Machten van deze tijd (Amsterdam 1950)

< >