(1, mythologie), in de Oudheid in Italië vereerde god, vermoedelijk van het water (in bronnen, rivieren, meren en zee). Omtrent zijn oorspronkelijke functie is weinig bekend, daar hij al vroeg (in elk geval vóór 400 v.
Chr.) met de Griekse god Poseidon gelijkgesteld (vermoedelijk onder invloed van Tarente) en zo vooral tot god van de zee werd. Hij had een rijkversierde tempel in de buurt van de Circus Flaminius en een feest, Neptunalia, werd op 23 Juli te zijner ere gevierd. Agrippa bouwde in 25 v. Chr. een nieuwe, prachtige tempel voor hem op het Marsveld ter ere van zijn overwinningen ter zee. Neptunus’ vrouw was Salacia, gelijkgesteld met Amphitrite, de echtgenote van Poseidon.(2, sterrenkunde) is onder de bekende planeten die, welke op één na (nl. Pluto) het verst verwijderd is van onze zon. Onverklaarbare storingen in de loop van de planeet Uranus brachten Bessel en andere sterrenkundigen op het denkbeeld, dat men die schijnbare onregelmatigheid moest toeschrijven aan de invloed van een nog onbekende planeet, buiten Uranus gelegen. Adams te Cambridge en Leverrier te Parijs zochten onafhankelijk van elkaar de plaats van de planeet te bepalen. Aan de hand van hun berekeningen werd de planeet in 1846 ontdekt. Reeds in 1795 was zij echter door Lalande waargenomen, die nog niet vermoedde, dat het een planeet was.
De gemiddelde afstand van Neptunus tot de zon bedraagt 30 maal de afstand aarde-zon of 4500 millioen km. De siderische omloopstijd is 165 jaar. Het baanvlak maakt een hoek van 1° 47' met de ecliptica, de excentriciteit der baan is gering. De middellijn van Neptunus is 3,5 maal die der aarde, of 45 000 km, haar schijnbare middellijn is slechts iets meer dan 2 boogseconden. Met het ongewapende oog kan zij nooit waargenomen worden. De massa van de planeet is 17,2 maal die der aarde; voor de gemiddelde dichtheid vindt men 2,2 of 0,40 maal die der aarde.
In massa en dichtheid gelijkt Neptunus merkwaardig veel op Uranus. Uit het spectrum blijkt, dat de atmosfeer van Neptunus grote hoeveelheden methaan bevat. De temperatuur van de oppervlakte is zeer laag, waarschijnlijk tussen — 160 gr. en — 180 gr. C. Neptunus draait in ongeveer 16 uur om zijn as. Hij heeft twee satellieten.
De eerste, Triton, werd een maand na de ontdekking der planeet door Lassell gevonden. Triton beweegt in retrograde richting om de planeet. De tweede satelliet, Nereid, werd in 1949 door Kuiper ontdekt.
