Winkler Prins Encyclopedie

E. de Bruyne, G.B.J. Hiltermann en H.R. Hoetink (1947)

Gepubliceerd op 18-10-2023

NATUURRELIGIE

betekenis & definitie

(niet te verwarren met het theologisch begrip „natuurlijke religie”) is de religie, die uitgaat van en zich richt op de verschijnselen in de natuur. Nog zeer vaak vindt men de uitdrukking promiscue gebruikt met „natuurverering”.

Dit is echter niet juist; de natuurreligie is nimmer de verering van bepaalde natuurvoorwerpen of -verschijnselen als zodanig, doch steeds die van een bepaalde macht of machten, die zich in de natuur openbaren. Zo is zonnedienst bijv. niet de verering van het physiek verschijnsel „zon”, doch van de macht, die zich in de loop, de op- en ondergang der zon, haar levenwekkende kracht enz. openbaart. Hetzelfde geldt van de religie, die betrekking heeft op andere hemellichamen, de vegetatie, water en vuur, dieren enz. Deze natuurreligie speelt in bijna alle godsdiensten een grote rol, vooral in de primitieve en antieke, terwijl in de zgn. grote wereldgodsdiensten de geschiedenis, het zedelijk leven, het innerlijk leven met God, de mystiek het natuurelement verdringen. Gehéél ontbreekt dit echter nimmer, omdat elke religie rekenschap tracht te geven van ’s mensen bestaan als geheel en de mens nu eenmaal, naast een historisch en zedelijk wezen, ook een natuurwezen is.In engere zin verstaat men onder natuurreligie dat type van godsdienstig leven, dat zich het goddelijke denkt naar analogie van de zich in de natuur openbarende macht. Daarbij ligt dan bijzondere nadruk op de regelmaat, waarmee het leven in de natuur zich periodiek vernieuwt. Zowel in primitieve en antieke religies als in moderne min of meer pantheïstische stromingen is deze soort natuurreligie centraal. In de godsdiensten van overwegend historische en zedelijke aard, als Jodendom, Christendom, Islam, is zij uitgesloten. De religie kan daar de natuur slechts zien als de schepping Gods, waaruit zijn grootheid en majesteit, maar ook zijn ontzagwekkendheid en onbegrijpelijkheid blijken.

< >