Pools schrijver (Os-wiencim (Auschwitz) 1527-Krakow 22 Juli 1603), was van burgerlijke afkomst en heette eigenlijk Gora. Na een eerste verblijf in Italië kreeg hij toegang tot de kring van prelaten-humanisten, die een leidende politieke en sociale rol speelden.
Sedert 1552 trok hij de aandacht op zich van koning Sigismund-Augustus. Deze benoemde hem tot secretaris des konings, vertrouwde hem het beheer van zijn bibliotheek toe en verhief hem in 1561 tot de adelstand.Geestdriftig bewonderaar van Italië, als zoveel beschaafde Polen van zijn tijd, zocht hij er niet alleen het geheim van een verfijnd leven en voorbeelden van literaire en stilistische techniek, doch ook — hetgeen heel wat zeldzamer was in het „republikeinse” Polen — lessen van politieke wijsheid. Hij liet een uitgebreid en gevarieerd werk na, waarvan algemeen wordt erkend dat de grote verdienste er van ligt in het bevorderen van een rijke, precieze en verheven prozataal, welke zoveel mogelijk die van de Italiaanse voorbeelden waardig is. Gornicki bezet een vooraanstaande plaats in de gemeenschappelijke onderneming die in de loop van het derde kwart der 16de eeuw het primitieve en ruwe Pools tot een voortreffelijk instrument van literaire schoonheid en geestelijke bespiegeling omvormde.
Anderzijds brengt zijn bewerking van de „Cortegiano” van B. Castiglione, „De Poolse Hoveling” (Dworzanin polski, 1566), zulk een omzichtige en fijne aanpassing van het origineel aan de eigenaardige toestanden van zijn nieuw publiek dat het werk een document is geworden van de culturele toestanden en idealen van Polen in de 16de eeuw. Van Gornicki dienen verder vermeld te worden: politieke pamfletten (o.a. een „Gesprek van een Pool met een Italiaan over de vrijheden en de rechten van Polen”, waaruit zijn bewondering voor het politiek regime van Venetië blijkt); een Geschiedenis van de Poolse Kroon van 1538 tot 1572, en vertalingen van Seneca’s Troades en De beneficiis.
PROF. DR C. BACKVIS
Bibl.: L. G. Dziela wszystkie, 3dln; (Warszawa 1886). Gecomm. uitg. van de Dworzanin door R.
Pollak in de Biblioteka Narodowa (1928).
Lit.: Löwenfeld, Lukasz Gornicki. Sein Leben und seine Werke (Breslau 1884); J. Kozielewski, L. G. (Lwow 1929).
