Winkler Prins Encyclopedie

E. de Bruyne, G.B.J. Hiltermann en H.R. Hoetink (1947)

Gepubliceerd op 28-01-2023

KERKRADE

betekenis & definitie

Nederlandse Limburgse gemeente van 1836 ha met (1951) 43 370 inw. (39 300 Nederlanders en 4070 buitenlanders en statenlozen), v.w. ruim 94 pct R.K. en 6 pct Prot. Woongedeelten c.q. buurtwijken zijn: Kerkrade, Holz, Bleijerheide, Nulland, Klein-Nulland, Ham, Krichelberg, Kaalheide, Dentgenbach, Heilust, Gracht, Locht, Spekholzerheide, Onderspekholz, Terwinselen, Hopel, Haanrade, Vink, Kloosterbos, Chèvremont (St Pietersrade).

Kerkrade, waardoor stromen of stroomden de Anstel- of Molenbeek, de Crombacherbeek, de Vrouwenzijp en de Niers, wordt aan de Oostzijde o.a. begrensd door de rivier de Worm. Aan de abdij Kloosterrade wordt de vroegste mijnbouworganisatie toegeschreven; Kerkrade geldt als oudste mijngemeente. Zeker is ze dat in Nederland. In de tweede helft der 18de eeuw exploiteerde Kloosterrade zelf de mijnbouw. Uit haar kolenwerken is nader gevormd het bedrijf der Domaniale Mijn, de oudste mijn. Een tweede mijnzetel in de gemeente vormt die der steenkolenmijnen „Willem Sophie”. Onder het grondgebied der gemeente strekken zich grote delen van de concessievelden der staatsmijn „Wilhelmina” en der particuliere mijnen „Laura” en „Vereniging” uit. Andere arbeidsgelegenheden zijn: dekenfabricage, textielindustrie, houtbewerking, meubelfabricage, steenbakkerij, boekdrukkerij.

Vervoer van steenkool geschiedt langs de oude Aken-Simpelveld-Maastricht-spoorlijn, thans gedeeltelijk versterkt voor personenvervoer op de lijn Heerlen-Schaesberg-Kerkrade-Simpelveld-Schin op Geul (het Millioenenlijntje genoemd, omdat de aanleg van dit 12 km lange spoorlijntje ƒ 1 000 000 per km gekost heeft). Kerkrade, tot 1815 een eenheid vormende, behalve met Kloosterrade, ook met ’s-Hertogenrade (thans Duits gebied), is tussen deze Duitse grensgemeente en Heerlen gelegen. Allerzijds, ook naar Herzogenrath (oud: ’s-Hertogenrade), is er busverbinding.

Kerkrade bezit vele oudere kastelen, huizingen en boerenhofsteden, w.o. Oud-Ehrenstein, tegenwoordig een mijnbouwkundig, natuurhistorisch en oudheidkundig streekmuseum. De omgeving van Kerkrade telt talrijke Romeinse overblijfselen. De in de 13de eeuw gestichte abdij van Kloosterrade of Rolduc dateert vnl. uit de 17de eeuw. In de kloosterkerk (1108) liggen verschillende hertogen van Limburg begraven. Zij bevat een onderafdeling van het bisschoppelijke seminarium. Haanrade heeft een mooie Neoromaanse kerk. Er zijn verder 12 R.K. kloostergemeenschappen en enige R.K. inrichtingen.