Zwitsers wijsgerig denker en predikant (Zürich 15 Nov. 1741 2 Jan. 1801), grondlegger van de Physiognomica, maakte zich reeds jong bekend door zijn Schweizerlieder ( 1764) en zijn Aussichten in die Ewigkeit (4 dln, 1768-1778) en werd in 1775 predikant te Zürich. Het verband tussen het uiterlijk en het innerlijk van de mens betoogde hij in zijn Physiognomische Fragmente zur Beförderung der Menschenkenntnis und Menschenliebe (1775-1778 en later), die hem een grote naam bezorgden.
Eigenaardig was zijn christocentrisch geloof, waarin hij nieuwe denkbeelden met de orthodoxie en wijsgerig onderzoek met bijgeloof vermengde; zijn ne191ng tot het geheimzinnige bracht hem meermalen tot de verwachting van wonderen en bijzondere openbaringen, „panmagie”. Door zijn briefwisseling werd hij de geestelijke raadsman van tallozen. In de tijd der Franse bezetting werd hij in 1799 naar Bazel gebracht, maar bij de verovering der stad ernstig gewond. Geen man van strenge wetenschap, fantastisch, poëtisch, met rijk gemoedsleven, maar zonder klare begrippen, was Lavater, „der Magus im Süden”, gekant tegen rationalisme en verlichting, oprecht verdraagzaam en voor nieuwe denkbeelden ontvankelijk, een der belangrijkste figuren uit de Sturm-und Drangperiode.Bibi.: Aussichten in die Ewigkeit. 4 dln (1768-78); Geheimes Tagebuch von einem Beobachter seines selbst (1772-’73); Vermischte Schriften (2 dln, 1774-1781); Physiognomische Fragmente zur Beförderung der Menschenkenntnis und Menschenliebe, 4 dln (1775) ; Sämtliche kleinere prosaische Schriften (3 dln, 1784-1785); Nachgelassene Schriften (uitgeg. d. Gessner, 5 dln, 18011802); Ausgewählte Schriften (uitgeg. d. J. K. Orelli, 8 dln, 1841-1844); Zweihundert chrisd. Lieder (tot eind 19de eeuw bij herhaling uitgegeven).
Lit.: G. v. Schulthess-Reichberg, J. K. L., Denkschrift (Zürich 1902); P. Wernle, Der Schweiz. Protestantismus im 18. Jahrh., 3 Bd (1925); A. Vömel, L. (1927); C. Janentsky, L. (1928); J. Forssmann, J. K. L. u. die religiöse Strömungen des 18. Jahrh. (Riga 1935); W. J. Noordhoek, L. und Holland, in: Neophilol., dl 10 (1924-’25).
