zonder zichtbare verschijnselen aan de huid noemt men pruritus. Door het krabben kunnen veranderingen aan de huid ontstaan, zoals roodheid, ontvellingen, korsten, die weer secundair geïnfecteerd kunnen geraken.
Wanneer de jeuk lang bestaat kan de huid door het voortdurend krabben verdikt en schilferig worden (lichenificatie — vergroving van het huidreliëf). Jeuk kan door allerlei in- en uitwendige oorzaken ontstaan. Van de uitwendige oorzaken moeten in de eerste plaats de schurftmijten genoemd worden, verder luizen, planten (brandnetel) en physische en chemische invloeden. De belangrijkste inwendige oorzaken zijn suikerziekte, nier- en leverziekten (geelzucht) en bloedziekten. Ook nerveuze factoren zijn van belang. Bepaalde voedingsmiddelen (aardbeien, kreeft) en medicamenten (kinine, morfine) kunnen bij daarvoor gevoelige personen jeuk verwekken.
Ook kunnen verschillende huidaandoeningen, o.a. eczeem, lichen ruber, met jeuk gepaard gaan. De jeuk kan verspreid over het lichaam voorkomen of gelocaliseerd zijn. Het eerste treft men vooral aan bij de bovenvermelde inwendige oorzaken. Dit is ook het geval bij de pruritus senilis, die vaak na het 60ste jaar ontstaat. Plaatselijk komt jeuk veelvuldig voor in de omgeving van de anus (pruritus ani) en van de vulva (pruritus vulvae). De jeuk kan veroorzaakt worden door wormen, sterke afscheiding (vulva), door te intensief wassen met water en zeep. De jeuk kan zeer hardnekkig zijn en door tekort aan slaap de gezondheid van de patiënt ondermijnen.Van prurigo spreekt men, wanneer de huidaandoening gekenmerkt is door kleine typische papeltjes, die heftig jeuken. Verschillende huidziekten worden met meer of minder recht als prurigo aangeduid, o.a. prurigo Hebrae, prurigo acuta infantum, meestal strophulus genaamd (zeer frequent bij kinderen), prurigo Besnier, prurigo aestivalis of zomerprurigo en prurigo hiemalis of winterprurigo.
Wat de behandeling betreft, het is van het grootste belang de oorzaak vast te stellen en deze zo mogelijk te elimineren. Verlichting van de jeuk kan soms bereikt worden door antihistaminica, hoewel deze middelen ook vaak niet aan de verwachtingen beantwoorden. Kalmerende middelen, slaapmiddelen, kunnen vaak goede diensten bewijzen, soms is zelfs psychische behandeling nodig. Ook kan men met plaatselijke behandeling verlichting brengen. Röntgenbestraling heeft vaak (tijdelijk) succes. Veelvuldige bestraling is gevaarlijk.
DR R. KOOIJ
Lit.: W. L. L. Carol, Leerboek der Huidziekten (2de dr. 1948).
