Nederlands zeevaarder (Emden ca 1590 - ?), trok in dienst van de Compagnie naar Indië en zat van 1617-1619 als koopman op Poeloe Ai. Goen benoemde hem in 1620 tot opperkoopman op Banda.
Bij Coen’s verovering van de Banda-eilanden in 1621 commandeerde Carstensz een compagnie soldaten. Hij vroeg en verkreeg 15 Mei 1621 ontslag en vestigde zich als vrijburger op Banda; als beloning voor zijn goede diensten schonk de Compagnie hem bij deze gelegenheid „thien soo slaven als slavinnen”. Op het einde van 1622 trad hij intussen weer in dienst van de Compagnie. In opdracht van de gouverneur van Ambón, Herman van Speult, trok hij 21 Jan. 1623 met de jachten Pera en Arnhem naar de Kei- en Aroe-eilanden, waar de hoofden zich bij contract onder de Compagnie stelden.
Vervolgens voer hij ter verkenning langs de zuidkust van Nieuw-Guinee, op welke tocht hij als eerste aldaar sneeuwbergen waarnam (thans de Carstensz-top). Aan zijn verdere tocht herinnert de Carpentariagolf (genoemd naar de G.-G. Pieter de Carpentier) en het Arnhemsland. In 1624 leidde hij een kruistocht naar Boeton en Zuid-Celebes; van 14 Mei tot 23 Juni 1625 nam hij als commandeur der landingstroepen deel aan een expeditie tegen Zuid-Ceram. Het volgende jaar vergezelde hij Van Speult naar de Rode Zee en vertoefde twee maanden in Mokka.
Via Soeratte voer hij in Oct. 1627 naar patria, waar Heren-XVII hem met een geldelijke beloning vereerden.Enige jaren later trok hij andermaal naar Indië; 2 Aug. 1631 zond de Bataviase regering hem met 4 schepen naar Formosa en Zuid-China. Na terugkeer op Batavia voer hij medio Aug. 1632 met 3 schepen naar Perzië, vanwaar hij in 1633 een kruistocht ondernam naar de wateren van Mozambique. In Perzië teruggekeerd zond hij in 1634 een ,,beschryvinghe” van Mokka naar de regering te Batavia en keerde vervolgens naar het vaderland terug; op zijn verzoek verleenden de bewindhebbers hem eervol ontslag. Plaats en jaar van zijn overlijden zijn niet bekend.
DR F. W. STAPEL
Lit.: Leupe, Jan Carstensz (Bijdr. Kon. Inst. Den Haag 1859).
