Spaans wijsgeer en publicist (Vich, Caialonië 28 Aug. 1810 9 Juli 1848), studeerde voor priester. Behalve aan theologische studies, wijdde hij zich aan allerlei andere takken van wetenschap: filosofie, rechten, geschiedenis, letterkunde en wiskunde.
Hij bewoog zich ook op politiek gebied, waar hij, ofschoon een tegenstander van de uiterste conservatieven, een verdediger was van het koningschap en een apostel van het Rooms-Katholicisme. Zijn tijdgenoten beschouwden hem als een groot filosoof; zijn werken hebben een belangrijke invloed uitgeoefend op de opvoeding der jeugd in zijn land. El protestantisme comparado con el catolicismo en sus relaciones con la civilización europea (1844), een van de beroemdste boeken van het Spanje van de vorige eeuw, is eigenlijk een wijsbegeerte der geschiedenis; naar aanleiding van zekere beweringen van Guizot*, in zijn lessen over de Europese beschaving, trachtte Balmes de weldadige invloed aan te tonen, die de R.K Kerk op de vrijheid, de beschaving en de vooruitgang der volken uitgeoefend heeft, en hij betoogde dat het Protestantisme op dat terrein slechts een remmende factor is geweest. Zijn tractaat over de logica, El criterio (1845), is een boek dat zeer veel heeft bijgedragen tot de geestelijke vorming van de Spaanse jeugd in de 19de eeuw. Zijn Filosofia fundamental (1846), een in de grond thomistisch werk, werd eveneens veel bestudeerd, ook in Frankrijk. Balmes schreef artikelen over politieke en andere onderwerpen in de tijdschriften „La Civilización” (1842) en „La Sociedad” (1843-1844).
Enkele daarvan zijn gebundeld als Escritos politicos (1847). Balmes was geen elegant auteur, maar hij was wel methodisch en zeer duidelijk. Een uitgave van zijn werken vindt men in Obras completas, ed. Casanovas (32 dln, Barcelona 1925-1926).PROF. DR C. F. A. VAN DAM
Lit.: Gh. de Mazade, Don Jaime Balmes, sa vie et ses oeuvres (in Revue des deux Mondes, 1853, blz. 319-35O; J- Elias de Molins, Balmes y su tiempo (Barcelona 1906); M. Menéndez y Pelayo, Dos palabras sobre el centenario de Balmes (Vich 1910); N. Roure, La vida y las obras de Balmes (Madrid 1910); Idem, Las ideas de Balmes (Madrid-Gerona 1910); J. M. Ruano y Corbo, Balmes apologista; estudio critico (Santiago 1911); E. Ugarte de Ercilla, S.J., Balmes poligrafo (Bibl.
Razón y Fé, dl XII de Grandezas Espanolas, 1923); M. Schlüter Hermkes, Die Philosophie des J. B. und ihr Zusammenhang m. d. übrigen europ. Phil. (Ges. Aufs. z. Kult.
Gesch. Spaniens, Münster i. W., II, blz. 229-275).
