is de naam van enkele koningen van SCHOTLAND.
Jacobus I
(Dunfermline Dec. 1394 (?) - Perth 20 Febr. 1437), koning van 1406 tot 1437, was de zoon van koning Robert III. In 1406 zond zijn vader hem naar Frankrijk, uit vrees voor de machtige en intrigerende Robert, hertog van Albany, zijn oom, doch hij werd op zee gevangen genomen door Engelse zeelui. Aan het hof van koning Hendrik IV ontving hij een verzorgde opvoeding, en verwierf er zelfs een zekere faam als dichter (Kingis Quair). Reeds in 1406 werd hij door de dood van zijn vader officieel koning, doch de hertog van Albany, die het regentschap voerde, spande zich niet in om hem vrij te krijgen. Pas na diens overlijden, in 1420, begonnen serieuze onderhandelingen, die in Sept. 1423 leidden tot het in vrijheid stellen van Jacobus tegen een losgeld van 60 000 zilvermarken. Na in Febr. 1424 te zijn gehuwd met Joan, dochter van John Beaufort, graaf van Somerset, keerde hij begin April 1424 in Schotland terug.
Op 21 Mei werd hij te Scone gekroond. Zijn regering wordt gekenmerkt door strubbelingen met Engeland (vooral wegens het betalen van het losgeld), botsingen met de paus, aangezien de nieuwe koning de kerk van Schotland meer zelfstandig van Rome zocht te maken, en vooral door hevige conflicten met de adel, waarvan hij het overwicht zocht te breken. Hij werd vermoord door enkele misnoegde edelen. Jacobus liet behalve een zoon die hem opvolgde als Jacobus II, zes dochters na. De oudste, Margaretha, huwde met de dauphin Lodewijk (XI) van Frankrijk (1436), een andere, Maria, met Wolfert van Borselen, heer van Vere.
Lit.: E. W. M. Balfour-Melville, James I, King of Scots (London 1936). The Kingis Quair is uitgeg. door W. W. Skeat (Edinburgh 1911).
Jacobus II
(16 Oct. 1430 - Roxburgh 3 Aug. 1460) regeerde van 1437 tot 1460. Hij was nog minderjarig toen hij zijn vader Jacobus I opvolgde en in Mrt 1437 te Holyrood werd gekroond. Zijn minderjarigheid verliep in halve anarchie, daar de grote edelen, die in feite meester waren in het rijk, elkaar verwoed bevochten. In Juli 1449 huwde Jacobus II met Maria (gest. 1463), dochter van hertog Arnoud van Gelre, en nam nu zelf het bewind in handen. Niet zonder moeite wist hij in de volgende jaren de macht van de hoge adel te beknotten. De door hem bevolen moord op de graaf van Douglas (1452) bijv. lokte een verwoede oorlog uit met diens clan.
In de Engelse Rozenoorlog sympathiseerde Jacobus II met de Lancasters, en viel o.m. in 1460 Noord-Engeland binnen. Bij de belegering van Roxburgh Castle kwam hij, door het springen van een kanon, om het leven. Hij liet twee dochters en drie zoons na, van wie de oudste hem opvolgde: Jacobus III.
Jacobus III
(10 Juli 1451 - Sanchieburn, 11 Juni 1488) regeerde van 1460 tot 1488. Zijn eerste regeringsjaren werden weer gekenmerkt door intriges en machtsusurpaties van de hoge adel. Ook na zijn meerderjarigheid liet deze zich nog gelden. Jacobus III poogde in 1479 te reageren door de machtige Alexander, hertog van Albany, en diens broeder Jan, graaf van Mar, te doen arresteren. Mar overleed op geheimzinnige wijze, doch de hertog van Albany wist te ontsnappen en werd zelfs in 1482 door Edward IV van Engeland als koning van Schotland erkend. Met Engelse hulptroepen viel hij weldra het land binnen.
De zwakke Jacobus III vermocht de opmars niet tegen te houden. Uiteindelijk werd vrede gesloten, doch de hertog van Albany zag zich, na de dood van Edward IV (Apr. 1483), door het Schotse parlement als verrader veroordeeld (hij overleed in 1485 in Frankrijk). Jacobus’ vredesgezinde houding tegenover Engeland misnoegde een groot deel van de adel; zijn weelderige hofhouding en overdreven uitgaven deden ten slotte de maat overlopen: een opstand brak uit waarbij hij werd verslagen te Sanchieburn bij Bannockburn, en tijdens of na de slag vermoord. Hij was in Juli 1469 gehuwd met Margaretha (gest 1486), dochter van Christiaan I, van Denemarken en Noorwegen, en liet drie zoons na waarvan de oudste hem opvolgde als Jacobus IV.
Jacobus IV
(17 Mrt 1472 - Flodden 9 Sept. 1513; regeerde van 1488-1513), zoon van de voorgaande, een der beste koningen van Schotland, wiens regering in tegenstelling met die zijner voorgangers door vrede gekenmerkt werd. Veel heeft hij gedaan voor de vestiging van een krachtig koninklijk gezag, dat ook cultureel van betekenis was: ruim was de bescherming, die Jacobus aan kunst en wetenschap gaf, krachtig de steun aan de Kerk. Het was in zijn tijd voor het eerst, dat Schotland in Europa ging meetellen. Jacobus was zeer populair. Met Hendrik VII van Engeland sloot hij bijna onmiddellijk vrede en deze vrede werd versterkt door Jacobus’ huwelijk met Hendriks dochter Margaretha Tudor (1502). Maar Hendrik VIII begon het krachtiger wordende Schotland te vrezen en nam een meer vijandige houding aan; daartegen zocht Jacobus steun bij de Franse koning Lodewijk XII (1512), die hem aanzette tot strijd met Engeland, waartoe men ook de koningin overhaalde, tegen de zin van zijn ministers. Gevechten op zee werden geleverd (Jacobus had veel zorg besteed aan de Schotse vloot) en in 1513 deed de koning met een groot leger een inval in Engeland; na enig succes werden de Schotten vernietigend verslagen bij Flodden, waar de koning en de bloem van de adel sneuvelden.
Lit.: I. A. Taylor, The Life of James IV (1913); A. Lang, A History of Scotland (4 dln, 1900-1907); P. H. Brown, History of Scotland, II (1909)» Handb. der Erbbiologie des Menschen, hrsg. v. Günther Just (Berlin 1940), dl I, blz. 293-370 (m. uitv. lit.).
Jacobus V
(Linlithgow 15 Apr. 1512 - 14 Dec. 1542; regeerde van 1513-1542), zoon van Jacobus IV, was nog slechts één jaar oud, toen zijn vader sneuvelde. Zowel tijdens het regentschap, eerst van zijn moeder, daarna van James Stewart, hertog van Albany, als in Jacobus’ eerste regeringsjaren (hij werd in 1526 gekroond) wisselde de Schotse politiek tussen vriendschap met Frankrijk of Engeland. Toen Jacobus zelf het heft in handen had (na 1528), voerde hij een krachtiger bewind en trad flink op tegen de altijd oproerige Schotse edelen, steun zoekend bij de boeren. De beginnende Reformatie werd door hem met geweld onderdrukt. Tegenover Hendrik VIII, die telkens probeerde Schotland in zijn politiek, ook in die tegen de paus, te betrekken, zocht Jacobus steun bij Frankrijk, eerst door zijn huwelijk met Madelène, dochter van Frans I, en na haar spoedige dood met Maria de Guise, weduwe van Lodewijk van Orleans. Ook zocht hij de gunst van de paus.
Eindelijk, in 1542, begon Hendrik VIII de openlijke oorlog met Schotland, die spoedig eindigde in een Schotse nederlaag bij Solway Moss (25 Nov. 1542), gevolgd door de dood van de koning. Enkele dagen tevoren was zijn dochter Maria (Stuart) geboren. Zijn beide zoons waren reeds overleden; hij liet enige bastaardzoons na, die in Schotland een belangrijke rol zouden spelen.
Lit.: J. L. Caw, Portraits of the five Jameses (Scot. Hist. Review, VII, 113); E. Bapst, Les mariages de Jacques V (1889).
