Italiaans schrijver en dichter (Padua 30 Nov. 1831 - verdronken Tyrrheense Zee 5/6 Mrt 1861), de „soldaat-dichter” van de Garibaldi-legioenen, is een der aantrekkelijkste figuren en tevens een der grootste auteurs van het Italië der vorige eeuw. Hij nam aan de vrijheidsoorlog van 1859 bij de jagers-te-paard van Garibaldi deel, en het volgend jaar aan diens befaamde Tocht der Duizend naar Sicilië, laatstelijk in de rang van kolonel.
Het oude troepenschip, dat hem en vele anderen naar Napels terugbracht, leed schipbreuk; Nievo kwam hierbij om. Het raadsel van deze ramp is nooit opgelost.Hoewel hij uitstekende politieke en historische geschriften naliet en in een vroeger stadium belangrijke lyriek (Lucciöle, Amori garibaldini) en toneelstukken (Spartaco, I Capuani) had geschreven, blijft zijn naam onvergankelijk verbonden aan de kapitale roman Le Confessioni di un Italiano (geschr. Dec. 1857 - Aug. 1858). Naar de geest is dit merkwaardige boek de geschiedenis van de volksziel van Italië in de periode van haar uitgroei en haar versterking tot nationaal bewustzijn.
Een tachtigjarige man, Carlo Altoviti (de jonge Nievo treft wel wonderbaarlijk de toon van zulk een oude verteller), verhaalt hierin alle bewogen en romantische evenementen uit zijn leven over enige generaties heen. Het beste deel is het eerste, van de jeugd van Carlo in het Friulaanse tot de val van de oude Republiek Venetië en de komst van Bonaparte, de „Man der Nieuwe Tijden”. Het familiekasteel met aanhang van landedelen en boeren, de meisjesfiguren e.d., alles wordt veraanschouwlijkt met een wonderlijk analytische en nostalgieke kunst, die pakt en ontroert. Nievo is, vergeleken met een Manzoni, vooral meer aards, minder naar eeuwige dingen gericht. Als zijn boek uit de provinciale wereld verdoolt in andere sferen, andere landen, wordt de intimiteit en waarachtigheid, en daarmee de kunst, wel minder: toch boeit het werk tot het einde toe. Nievo heeft er zelf nooit de laatste zorg aan kunnen besteden; het boek kwam posthuum uit (1867).
DR MR H. VAN DEN BERGH
Bibl.: Le Confessioni di un Italiano: nieuwe uitg. d. F. Palazzi (Milano 1931); Idem. Antol. con introd. e commento a cura di C. Iorio (Firenze 1934); Idem, Scelta con note ecc., d. G.
Culcasi (Milano 1938); Idem, con prefaz. di E. Cecchi (Torino 1942). Voorts: Angelo di bonta; II Conté Pecoraio (Milano 1931); II Varmo (jeugdidylle, uitg. d. V. Branca, Firenze 1945); I Capuani (drama, uitg. d. V.
Errante, Lanciano 1914); Spartaco (drama, id., ibid. 1919) ; Poesie (uitg. Firenze 1883) ; Le più belle pagine di I. N., d. R. Bacchelli (Milano 1929).
Lit.: Dino Mantovani, Il Poeta Soldato. I. N. (nieuwe ed. Milano 1931, standaardwerk); U. Gallo, N. (Genova 1932); B. Groce, Lett. d. nuova Ital., I; L.
Russo, in: Narratori (Roma 1923) ; D. Bulferetti, N. (Torino 1924) ; G. Solitro, I. N., studio biografico (Padova 1936); V. Galati, I. N. (Milano 1942); M.
Fubini, II Varmo di I. N., in Fiera Letteraria, 23 Mei 1946.