Vicomte, maarschalk van Frankrijk (sedert 1644) (Sedan n Sept. 1611 - Sasbach, Baden, 27 Juli 1675), was de tweede zoon van de Calvinistische hertog Henri van Bouillon en van Elizabeth, een dochter van prins Willem van Oranje. In 1625 trad hij in Nederlandse dienst en leerde er de krijgskunst onder zijn oom Frederik Hendrik.
In 1630 kwam hij als kolonel in Franse dienst en nam aan de veldtochten in Lotharingen en aan de Rijn deel. Van 1639-1643 diende hij in Piemont, behaalde in 1640 de overwinning bij Casale en veroverde Turijn. Belast met het opperbevel der Franse troepen in Duitsland, trok hij in 1644 over de Rijn en trachtte tevergeefs met Condé Freiburg in de Breisgau, dat door generaal Mercy belegerd werd, te ontzetten. 5 Mei 1645 werd hij door Mercy bij Mergentheim geslagen, zodat hij achter de Rijn moest terugtrekken. Hier verenigde hij zich weder met Condé en beiden behaalden 3 Aug. de zege bij Allersheim. In het volgende jaar verenigde hij zich met de Zweden onder Wrangel, streed met succes in Beieren en dwong in 1647 de hertog daarvan tot het ondertekenen van de wapenstilstand. In het laatste jaar van de Dertigjarige Oorlog streed hij in Vlaanderen en Zuid-Duitsland, waar hij 17 Mei nog de slag bij Zusmarshausen won.Tijdens de burgeroorlog van de Fronde liet hij zich korte tijd door zijn broer, de hertog van Bouillon, overhalen tegen de regering partij te kiezen vóór de Parlementen en de prinsen, maar na 1651 streed hij tegen zijn oude krijgsmakker Condé en bevocht o.a. de terugkeer van Lodewijk XIV naar Parijs (21 Oct. 1652). In het vervolg dus weer tegen de Spanjaarden agerende, won hij o.a. de slag in de Duinen en veroverde Duinkerken (1658). De Vrede van de Pyreneeën was voor geen gering deel te danken aan deze briljante successen. De Devolutieoorlog van 1667 maakte Turenne bijna niet mee. In 1668 bekeerde de maarschalk zich tot het Katholieke geloof. Nu begon in de oorlog van 1672 tegen de Nederlandse republiek weer een onafgebroken reeks oorlogsfeiten: hij dwong de Grote Keurvorst in Juni 1673 tot de Vrede van Vossem, waagde zich te ver vooruit en werd door de keizerlijken teruggedrongen naar de Rijn, veroverde in 1674 eerst de Palts en Lotharingen, moest toen over de Vogezen terug, maar hernam midden in de winter van Belfort uit het offensief en versloeg de onderling onenige Duitsers bij Mülhausen (29 Dec.) en bij Türkheim (5 Jan. 1675). Deze campagne was de schitterendste uit Turenne’s carrière. In het begin van de volgende sneuvelde hij. Turenne’s Mémoires, die van 1643-1659 lopen, werden van 1909-1914 uitgegeven door P. Marichal (2 dln), zijn correspondentie met de ministers van Oorlog Le Tellier en diens zoon Louvois in 1874 door Barthélemy.
Lit.: M. Weygand, Turenne (1930); H. Camon, Condé et T. Deux grands capitaines du XVIIe siècle (1933).
