Stoornissen in de gedachtengang worden in de psycho-pathologie veelvuldig waargenomen. Men onderscheidt stoornissen in het tempo: een zeer verlangzaamde tot een zeer versnelde gedachtengang.
In het laatste geval spreekt men wel van gedachtenvlucht. Deze stoornis wordt vooral bij de manisch-depressieve psychose waargenomen. Wanneer de logische opeenvolging in een gedachtengang verloren is gegaan, noemt men de gedachtengang incohaerent (onsamenhangend), gaat dit zeer ver dan spreekt men ook wel van „verbrokkeld” en „ontspoord”. Is het denken geheel onttrokken aan de ervaring der werkelijkheid dan spreekt men van „autistisch” denken.De gedachtengang kan geremd zijn en „versperd”. Van geremd spreekt men wanneer het gehele denkproces vertraagd is, van versperd, wanneer plotseling een meestal onder affectieve invloed ontstane stokking optreedt. Dit komt zonder twijfel ook bij normalen voor. In sterkere mate vinden wij het bij alle overmatig gevoelige mensen.
Wanneer de „versperring” in haar psychologische wording niet invoelbaar en begrijpelijk is, moeten wij aan de mogelijkheid van schizophrenie denken. Bij deze schizophrene „versperring” heeft de zieke soms het gevoel, dat hem gedachten „ontnomen” of „onttrokken” worden.
Van stoornissen in de gedachtengang kan men ook spreken, wanneer een gedachte, die zich normaliter ontwikkelt van een vaag bijkans vormloos iets tot een logisch geformuleerde pregnante gedachte, als het ware blijft steken op deze weg. Schilder heeft deze weg als volgt beschreven:
1. Voorstelling zowel als gedachte ontwikkelt zich van onduidelijk tot duidelijk.
2. Het proces der gedachte-ontwikkeling gaat over associatief verwante gebieden.
3. In de ontwikkelde gedachte zijn brokstukken van voorstellingen uit verschillende betekenissferen vermengd.
4. Bij deze vermenging spelen affectieve momenten een grote rol.
5. De ontwikkeling passeert een phase, waarin gedachte en voorstelling een symboolstructuur vertonen.
6. In de eerste phasen overweegt de visuele beleving boven de niet visuele beleving.
7. De helder geformuleerde gedachte is eenvoudiger dan de voorstadia.
Vele afwijkingen in het denken o.a. in het droomdenken worden beter begrijpelijk, wanneer men haar in dit licht beziet.
PROF. DR H. C. RÜMKE.
