maarschalk (1856) van Frankrijk (St Ceré, Auvergne, 27 Juni 1809-Parijs 28 Jan. 1895), kwam in 1826 op de militaire school te St Cyr en ging in 1835 als luitenant naar Algerië en onderscheidde zich hier in de strijd tegen Abd-el-Kader, bepaaldelijk gedurende de expeditie naar Maskara en bij verschillende tochten in de provincie Oran. In 1850 als brigade-generaal naar Parijs geroepen, was hij er adjudant van de prins-president.
Aan de staatsgreep van 1851 werkte hij mede. Hij werd in 1852 tot divisie-generaal bevorderd. In de Krimoorlog commandeerde hij eerst onder Saint Arnaud en werd na diens dood belast met het opperbevel der Franse troepen vóór Sébastopol; doch terugdeinzende voor de verantwoordelijkheid veel mensenlevens te offeren, werd hij op eigen verzoek door generaal Pélissier vervangen. 18 Mrt 1856 verkreeg hij de maarschalksstaf en werd hij commandant van Nancy. In de Italiaanse oorlog van 1859 voerde hij het bevel over het 3de legerkorps en onderscheidde zich in de veldslagen bij Magenta en bij Solferino.
In 1865 werd hij commandant van Parijs. Bij het uitbarsten van de Duits-Franse oorlog werd het 6de legerkorps onder zijn bevelen gesteld, dat bij Chalons post vatte, terwijl hij tevens last kreeg, de mobiele garde met de meest mogelijke spoed te organiseren. 16 Aug. streed hij bij Vionville en 18 Aug. bij St. Privat, waar hij met 30 000 man tegen een meer dan driedubbele overmacht standhield. Met Bazaine in Metz opgesloten en na het capituleren van deze vesting krijgsgevangen gemaakt, begaf hij zich naar Kassei, naar de keizer, en keerde eerst na het sluiten van de vrede naar Frankrijk terug.
In 1871 werd hij lid van de Nationale Vergadering. Hij was tot de dood van de keizerlijke prins een der aanvoerders der Bonapartistische partij. Sedert 1879 was hij lid van de Senaat.Lit.: G. Bapst, Le maréchal C., 6 dln (Paris 1898-1931).
