(of Estampes), stad in het Franse departement Seine-et-Oise, 50 km ten Z. van Parijs, aan de spoorweg van Orléans, in het vruchtbare dal van de Juine, telt (1946) 10 425 inw. Het is gelegen op de grens van Beauce en de bosgordel ten Z. van Parijs, en vormt een centrum voor de handel in graan uit eerstgenoemd gebied, en een distributiecentrum voor de Loireen andere wijnen uit het Zuiden.
Het stadje telt enige kunsthistorisch belangrijke monumenten, waarvan het oudste, de Notre-Dame du Ford, op een zeer onregelmatige plattegrond opgetrokken, uit de 12de eeuw dateert (de crypt is een eeuw ouder). De kerk dankt haar bekendheid aan het portaal van het Zuidertransept (ca 1150), dat stilistisch grote overeenkomst vertoont met de linkerdoorgang van het Portail Royal van de Kathedraal van Chartres. Beide werken staan onder invloed van het portaal van Saint Denis. In het tympaan is de hemelvaart van Christus voorgesteld, terwijl de zuilen door (helaas onthoofde) profetenfiguren opgeluisterd worden, die sterke verwantschap met de kunst van Languedoc vertonen. De klokketoren is eveneens een meesterwerk in zijn soort. De kerk Saint Basile, die uit de 12de eeuw dateert, werd in de 16de eeuw belangrijk veranderd; de Romaanse toren bleef echter gespaard. De derde kerk, aan Sint Maarten gewijd, ontstond in de 13de eeuw. De bijbehorende toren helt over, hetgeen een merkwaardig effect teweegbrengt. De massale Tour Guinette, het enige overblijfsel (Donjon) uit het oeroude kasteel, één van de meest belangwekkende voorbeelden van middeleeuwse militaire bouwkunst, is historisch vooral bekend geworden door het feit, dat koning Philips Augustus er in de jaren 1199-1202 zijn gemalin Ingeborg gevangen hield. De stad bewaart nog talrijke oude huizen, vnl. uit de periode van de Renaissance. In Wereldoorlog II werd het centrum zwaar beschadigd.Toen Frans I zijn beminde Anne de Pisseleu deed huwen met Jean de Brosse, graaf van Penthièvre, schonk hij haar in 1536 het graafschap, sedertdien hertogdom, Etampes. Na ’s konings dood werd het toegekend aan Diane de Poitiers, doch Karel IX gaf het aan Jean de Brosse terug, na wiens overlijden het aan de kroon verviel. Hendrik IV gaf het aan Gabrielle d’Estrées en door deze kwam het aan haar zoon, hertog César de Vendôme, wiens nakomelingen het tot in 1712 bezaten, waarna het wederom aan de kroon kwam.
PROF. DR H. J. KEUNING
DR W. R. JUYNBOLL
Lit.: Marcel Aubert, La sculpture française au début de l’époque gothique 1140-1225 (Florence - Paris 1929).
