oude Griekse stad aan de westkust van Klein-Azië bij de mond van de rivier de Kaystros ten Z. van Smyrna, gesticht bij een heiligdom van de godin Artemis. Dit heiligdom bevindt zich in de vlakte, oorspronkelijk waarschijnlijk niet ver van de kust.
Er moeten daar reeds vroeg constructies zijn opgericht. Zij zijn ons evenwel niet bekend. Beter zijn wij ingelicht over de grote tempel in Ionische bouwtrant, die daar in de 6de eeuw is gebouwd. Het terrein was daar toen reeds enigszins drassig. Als architect wordt Chersiphron genoemd. Nadat deze tempel in 356 v. Chr. was verbrand, werd de nieuwe tempel, waarmede zeer spoedig een aanvang werd gemaakt, op een 2,70 m hoger niveau aangelegd wegens de stijging van het grondwater ten gevolge van de sterke aanslibbing van de kust. De nieuwe tempel was zo veel mogelijk aan de oude gelijk. Zelfs werd een detail, als de sculpturen aan de voet van enige zuilen overgenomen, zij het dan natuurlijk omgezet in de stijl van de eigen tijd. Belangrijke fragmenten van dit beeldhouwwerk, zowel uit de oude als uit de latere tempel, bezit het British Museum te Londen. De gebouwen van de stad liggen grotendeels tegen de helling van de heuvels ten Z.W. van het Artemision of aan de voet van deze heuvels. Grote stukken van de stadsmuur met torens zijn bewaard, een zeer belangrijk theater, een stadion, thermen, een gymnasion en tal van andere gebouwen, onder andere een bibliotheek. Is dit alles voldoende onderzocht en gepubliceerd, dan kunnen wij een aanschouwelijk beeld krijgen van een grote Griekse stad uit de Hellenistische en de Romeinse tijd.PROF. DR A. W. BYVANCK
Lit.: Bürchner, Real. Encycl. d. class. Altertumswiss. V, 2773-2822; Forschungen in Ephesos, gepubl. door het Oostenrijkse archaeol. Instituut (3 dln, Wien 1906-1923).
