is ontsteking van de hersenen (encephalon). Bijna alle verwekkers van ontstekingen in andere lichaamsdelen kunnen nu en dan ook een ontsteking van de hersenen veroorzaken.
Slechts bij open schedelverwondingen kan de ziekteverwekker de hersenen rechtstreeks infecteren. In de meeste andere gevallen is encephalitis een complicatie van een ontsteking elders in het lichaam. Zo kunnen alle infectieziekten een encephalitis tot gevolg hebben. Bekend zijn in dit opzicht de kinderziekten als mazelen, roodvonk, kinkhoest en bof. Maar ook andere ziekten als longontsteking, tuberculose, maltakoorts, angina, malaria, syphilis en vele andere veroorzaken nu en dan een encephalitis doordat de ziekteverwekker met het bloed naar de hersenen wordt getransporteerd. Ten slotte zijn er enkele, betrekkelijk zeldzame, infectieziekten die zich uitsluitend voordoen als encephalitis, waarbij dus geen primaire haard elders in het lichaam wordt gevonden. Zeer bekend is de encephalitis die in 1918 als complicatie voorkwam bij de grote „Spaanse griep” epidemie. Min of meer berucht is de encephalitis post vaccinationem, een encephalitis die tussen de 8ste en 20ste dag na inenting tegen pokken kan ontstaan. Gelukkig wordt deze complicatie met voldoende zekerheid voorkomen, wanneer de kinderen in het eerste levensjaar worden ingeënt.De verschijnselen van encephalitis zijn zeer verschillend, afhankelijk van het gedeelte van de hersenen dat is ontstoken. Bij kinderen pleegt de encephalitis gepaard te gaan met stuipen. Een veel voorkomend verschijnsel is voorts de halfzijdige verlamming. De griepencephalitis die in 1918 zo veelvuldig voorkwam was gekenmerkt door slaapzucht en dubbelzien ten gevolge van oogspierverlammingen. Merkwaardigerwijze kregen vele van deze lijders aan de zgn. encephalitis lethargica vele jaren later de typische verschijnselen van paralysis agitans of ziekte van Parkinson. Omdat het hier echter niet de gewone vorm van de ziekte van Parkinson betrof sprak men in deze gevallen van Parkinsonisme.
Behalve de hier vermelde infectieuze encephalitis worden vele chronisch degeneratieve ziekten van de hersenen eveneens aangeduid met de naam encephalitis. Zij zullen hier niet nader worden besproken omdat zij geen ontstekingen in de strikte zin van het woord zijn.
DR A. VERJAAL
