(Eloy), Heilige (Chaptelat, bij Limoges, ca 590-1 Dec. ca 660), uit een Galloromeinse stam, beoefende het vak van goudsmid, dat toen in de hogere kringen buitengewoon gewaardeerd werd. Zijn kunst bracht hem aan het hof van Chlotarius II, voor wie hij een gouden koningszetel zou maken en van het materiaal voor één zetel wist hij er twee te vervaardigen, zegt de legende.
Hij werd de grote raadsman van Chlotarius en volgde hem trouw op zijn tochten door het rijk der Merowingen. Die rol bleef hij ook bij Dagobert I vervullen, al kon hij, de asceet, menige ergernis niet beletten. Dank zij de koninklijke gunst, wist hij talrijke slaven vrij te kopen — soms wel 50 op één dag — en kon hij uitgestrekte kloosters bouwen, zowel voor nonnen als voor monniken, waar een strenge tucht werd onderhouden, volgens de regels van S. Columbanus en S. Benedictus. Zijn leven lang bleef hij zeer gehecht aan zijn stichting van Solignac, niet ver van Limoges, in zijn geboortestreek. Tijdens de minderjarigheid van Chlodoveg of Clovis II, werd Eligius, tot dan toe nog leek, verkozen tot bisschop van Doornik-Noyon. Na zijn wijding, 13 Mei 641, begon hij ook onder de heidenen te preken, die in het Germaanse gedeelte van zijn dubbel bisdom nog talrijk waren en behield tevens zijn politieke invloed. Zijn feestdag is 1 Dec. Op die dag viert het gilde der smeden zijn patroonsdag (z edelsmeedkunst).Lit.: Paul Parsy, Saint Eloi (Paris 1907).
In de beeldende kunst wordt Eligius afgebeeld als bisschop; zijn attributen zijn werktuigen aan het smidsvak ontleend: hamer, tang, aambeeld, en soms ook, daar hij tevens als patroon der hoefsmeden geldt, een hoefijzer of een paardenhoef. Wordt de nadruk gelegd op zijn patroonschap der edelsmeden, dan draagt hij een kelk of bokaal, of soms ook een met een klein kroontje getooide hamer. De kerken der Limburgse dorpen Lottum, Horst en St Geertruid bezitten 16deeeuwse beelden van de heilige als bisschop met een hamer als attribuut. Petrus Christus (gest. ca 1467) stelt hem in een genreachtig tafereel voor als goudsmid, die ringen verkoopt aan een bruidspaar (Coll. Lehmann, New York), Hieronymus Francken I (1540-1610) stelt hem predikend voor (Museum, Antwerpen).
Lit.: Gh. Cahier, Caractéristiques des Saints dans Part populaire I—II (Paris I847-*56); K. Künstle, Ikonographie der Heiligen (Freiburg i. Br., 1926); J. Braun S. J., Tracht und Attribute der Heiligen in der deutschen Kunst (Stuttgart 1943); J. J. M. Timmers, Symboliek en Iconographie der christ. kunst (Roermond-Maaseik 1947).
