Winkler Prins Encyclopedie

E. de Bruyne, G.B.J. Hiltermann en H.R. Hoetink (1947)

Gepubliceerd op 23-01-2023

ELEKTRISEERMACHINE

betekenis & definitie

Daar bij wrijving van glas met zijde of eboniet met kattevel slechts geringe hoeveelheden electriciteit verkregen worden (z electriciteit), begon men al spoedig machines te construeren, die voortdurend glas met leer tegen elkander deden wrijven, zodat aanhoudend op het glas positieve electriciteit opgewekt wordt. Een glazen plaat wordt rondgedraaid tussen twee lederen kussens die met amalgaam ingewreven zijn.

De + geladen glasplaat draait dan tussen de zuigers door, bestaande uit koperen ringen S, aan de binnenkant bezet met scherpe punten, die de lading overnemen. De zuigers zijn verbonden met de conductor D, waarvan deze electriciteit voortdurend afgenomen kan worden. De wrijvingselectriseermachines werden sedert 1865 meer en meer vervangen door de influentie-electriseermachines waarvan de werking berust op de electrische influentie (z electriciteit). De stroomsterkte bedraagt bij de sterkste soorten 500 microampère; de spanning kan echter gemakkelijk tot millioen volt worden opgevoerd. Nog krachtiger influentiemachines zijn in verband met de wedloop naar hogere spanningen ter wille van de kernphysica* geconstrueerd, waarvan de werking als volgt te verklaren is: Het eenvoudigste geval van influentie vormt het feit, dat een geladen voorwerp, in het inwendige van een geleider in contact daarmee gebracht, al zijn lading afgeeft, welke zich naar de buitenkant beweegt. Bij herhaling van dit proces kan de lading en daarmee de spanning van de holle geleider (theoretisch) onbeperkt stijgen. In fig. 3 is voorgesteld, hoe de hulpladingen van ca 1000 volt van een gewone spanningsbron (bijv. batterij) worden toegevoerd aan een lopende zijdeband zonder eind en hierdoor in het inwendige van de bovenste holle bol telkens weer worden afgestaan. Op dit principe berust de reusachtige hoogspanningsgenerator van Van der Graaff, die o.a. in de kernfysica* gebruikt wordt.Als electriseermachine wordt soms ook de verbinding van een inductieklosje, met een galvanisch element betiteld. De secundaire wikkeling van het inductieklosje levert dan hoogspanning, die wegens het geringe vermogen ongevaarlijk is en dient voor het prikkelen van zenuwen onder de naam faradische electriciteit.

< >