is de gebruikelijke benaming zowel van de oplossingen van verschillende metalen in kwik (vloeibare amalgamen), als ook van de vaste verbindingen tussen metalen en kwik (vast amalgaam). Van deze laatste zijn er vaak een groot aantal, ieder met een andere karakteristieke verhouding der bestanddelen.
Daarnaast zijn er evenwel ook zulke, waar deze verhouding binnen zekere grenzen kan wisselen. De kwikrijkste vaste amalgamen kunnen eenvoudig worden verkregen door kristallisatie uit het vloeibare amalgaam en afpersen van de overmaat kwik door een doek of door zeemleer. De meeste metalen vormen amalgamen; natrium en kalium lossen in kwik op onder hevige warmte-ontwikkeling, soms gepaard gaande met vuurverschijnselen. Ook koper, zilver, goud, zink, cadmium, tin, lood en bismuth lossen reeds bij gewone temperatuur in kwik op onder vorming van amalgamen; ook kwikdamp wordt bijv. door koper en goud sterk gebonden. Arsenicum, antimoon en platina amalgameren zich veel minder gemakkelijk, terwijl ijzer en evenzo mangaan, kobalt en nikkel zich niet direct laten amalgameren. Wel kan bijv. ijzer oppervlakkig worden geamalgameerd, vooral na voorafgaande verkopering, in contact met een zinkstaaf in kwik onder verdund salpeterzuur. Ook de reactie tussen bijv. natriumamalgaam en een waterige oplossing van een metaalzout is een methode om amalgamen te bereiden van de later genoemde metalen.In de natuur worden op sommige plaatsen amalgamen aangetroffen van zilver en goud. Zo een fraai gekristalliseerd zilveramalgaam bij Moschel-Landsberg en arqueriet in de zilvermijn van Arqueros in Columbia (26-95 pet zilver). Natuurlijk goudamalgaam, met een gehalte van omstreeks 40 pet goud, wordt aangetroffen in Columbia en in Californië.
Verschillende amalgamen hebben technische betekenis verkregen. Tin en tin-loodamalgaam werden vroeger gebruikt voor het bekleden van spiegels (foelie) en zilver- en goudamalgaam voor het verzilveren en vergulden van bijv. messing door inwrijven, gevolgd door verhitting, ter verdrijving van het kwikzilver. Thans wordt hiervoor uitsluitend het chemisch neerslaan van zilver door reductie (z aldehyden), resp. de electro-galvanische methoden gebruikt. Ook worden de zinkplaten in galvanische elementen geamalgameerd, opdat deze gelijkmatiger zullen worden aangetast. Een poeder, bestaande uit krijt en tinamalgaam wordt wel onder verschillende fraaie namen aan de markt gebracht om koper en messing thuis droog te verzilveren. De glans is slechts tijdelijk en het kwikzilver is bij gebruiksvoorwerpen schadelijk voor de gezondheid.
De belangrijkste toepassing vinden de amalgamen reeds gedurende meer dan een eeuw in de tandheelkunde, voor het vullen van kleinere holten in tanden en kiezen. Hiervoor worden thans vrijwel uitsluitend tin-zilveramalgamen gebruikt. Het amalgaam wordt direct voor het gebruik bereid door het samenwrijven van kwik in een verhouding 60 op 100 met vijlsel van een tin-zilver legering, die minstens 65 pet zilver, 25 pet tin en iets koper moet bevatten. Een amalgaam van deze samenstelling wordt snel hard en krimpt nauwelijks in de loop der jaren, maar zet ook niet uit. Stock heeft gemeend te kunnen constateren, dat amalgaamvullingen aanleiding geven tot chronische kwikvergiftiging. Het is later gebleken, dat dit gevaar bij goed bereide zilver-tin amalgamen zeer gering is.
Lit.: Thorpe’s Dictionary of Applied Chemistry I, 298 (1937).
