is als regel de benaming voor de Indonesische dorpsgemeenten op Java, Madoera en Bali (Lombok), bestaande uit de eigenlijke dessa, het hoofddorp, en de daarbij behorende gehuchten en buurtschappen, met haar bouwvelden, visvijvers, bossen en woeste gronden. Het aantal in woners per dessa varieert van 400 tot ruim 8000, terwijl dessa’s met een bevolking van ca 1000 zielen het meest voorkomen.
Elke dessa heeft een hoofd, dat als regel door de bevolking wordt gekozen en wiens verkiezing door de resident wordt goedgekeurd. Het dessahoofd (in de meeste gevallen loerah, soms ook petinggi, běkěl genoemd) wordt in zijn bestuur bijgestaan door enkele daartoe op door de adat aangegeven wijze aangestelde personen, die met hem het dessabestuur vormen. Soms is bovendien bij de behandeling van gewichtige aangelegenheden de medewerking van een raad van oudsten nodig. Splitsing en samenvoeging van dessa’s geschiedt van overheidswege, al ontbreekt een uitdrukkelijke grondslag voor die bevoegdheid. Op Java en Madoera geschiedt zij door de resident, tenzij de meerderheid van de bevolking met de maatregel geen genoegen neemt. Alsdan beslist de gouverneur (B. 5083 enz.). Samenvoeging heeft veelal plaats ten einde de inkomsten van het dessahoofd op behoorlijk peil te brengen. Bedroeg het aantal dessa’s op Java en Madoera in de gouvernementslanden in 1882 nog ruim 30.000, dit aantal was in 1927 tot ongeveer 18.500 teruggebracht, als gevolg van samenvoeging van overheidswege en van opheffing van binnen stadsgemeenten gelegen inlandse gemeenten (zie verder dorp).
