gemeente in Friesland, weleer de zevende grietenij van Oostergoo, van 9928 ha met (1947) 15472 inw., van wie in 1930 44 pct Ned. Herv., 29 pct Geref., 1 pct R.K., 19 pct andere gezindten, en 7 pct onkerkelijken.
De bodem bestaat grotendeels uit zand met hier en daar plekken laagveen en klei langs de Ee en het Dokkumerdiep. Behalve de Dokkumer Ee lopen door deze gemeente ook de vaart van Dokkum naar Stroobos, de Kuikhornstervaart en de Woudvaart. Ook vindt men er een klein aantal meertjes, zoals de Houtwielen, de Sanjes, de Zwarte-Broek, het Driesumermeer, enz. Tot Dantumadeel behoren o.a. de dorpen Akkerwoude, Zwaagwesteinde, Rinsumageest, Veenwouden, Dantumawoude, Driesum, Murmerwoude, waar het gemeentebestuur zetelt, Wouterswoude, Birdaard, Roodkerk, Sijbrandahuis en Janum.
Landbouw en veeteelt zijn de hoofdmiddelen van bestaan. Van de totale oppervlakte is ca 80 pct cultuurgrond, bijna geheel weide- en hooiland. Er zijn veel kleine bedrijven. De industrie omvat vnl. zuivelfabrieken en cichoreifabrieken (Murmerwoude e.o.); verder confectie-industrie (Zwaagwesteinde).
Oude kerken hebben o.a. Dantumawoude, Rinsumageest en Roodkerk (12de eeuw), Murmerwoude en Janum (13de eeuw) en Driesum (14de eeuw). Bij Sybrandahuis lag in de 12de eeuw het Cisterciënserklooster Klaarkamp, in Rinsumageest einde 16de eeuw de Tjaerdastate (afgebroken in 1834). In Veenwouden de gerestaureerde Schierstins.Lit.: J. Botke, De Gritenij' Dantumadiel (1932); T. E. Teunis sen, Aid Dantumadeel (Dokkum 1938).
